مدیریت منابع آب مشترک
اقدامات و فعاليت‌هايي كه در زمينه كاربري و كنترل منابع آب میان مصرف‌کنندگان و در مصارف مختلف صورت مي‌گيرد، مي‌تواند با يكديگر تقابل و تناقض داشته و بالقوه مسايل و پيچيدگي‌هاي زيادي را به وجود آورد. برخی از منابع آب در شرایطی در دسترس جامعه قرار می‌گیرند که حقوق بهره‌برداران را نمی‌توان از تعرض دیگران به راحتی مصون داشت و تعرض موجب کاهش منابع در دسترس و آثار و پیامدهای منفی بر صاحبان حقوق و جامعه می‌شود. از جمله زمینه‌های پُرمسئله، پیچیده و پُرتقابل و تعارض، مدیریت منابع آب مشترک است. معیارهای "منبع مشترک۱ "، بيشتر در مورد شبكه‌هاي آبياري كوچك، آب‌بندان‌ها و استخرهای آب مشترک و منابع آب زیرزمینی كه به وسيله كشاورزان اداره مي‌شود، صدق مي‌کند.
منابع مشترک به منابعی اطلاق می‌شوند که تقلیل‌پذیرند۲، اما منع‌پذیری۳ آنها بسیار دشوار است. به منبعی تقلیل‌پذیر می‌گویند که استفاده يك فرد از آن منبع، مانع استفاده ديگران از آن شود، مثل برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی یا بیش از حدّ آب در ابتداي يك شبكه آبیاری که باعث مي‌شود تا براي بهره‌بردارانی که از همان ذخیره آب زیرزمینی استفاده می‌کنند یا در بخش‌هاي پائين‌دست شبکه مستقرند، كمبود آب به‌وجود آيد. به منبعی منع‌پذیر گفته مي‌شود كه متقاضيان تا شرايط ويژه‌اي را احراز نكنند، از حق دسترسي به آن كالا محروم خواهند بود، نظیر داشتن حق اشتراک در شبکه آب شهری. اما وقتی يك شبكه زهكشي ساخته می‌شود، منع‌كردن سازمان‌ها و افراد غیرمشترک از استفاده كردن از شبكه سخت و پُر هزينه است.
مسايل مربوط به منابع مشترک با دسترسي آزاد۴ وقتي مطرح می‌شود كه عموم مردم مجاز باشند كه از يك منبع استفاده كنند و در عين حال نحوه برداشت یک مصرف‌کننده بر چگونگي بهره‌برداري ديگر مصرف‌کنندگان اثرگذار باشد. برطرف ساختن تضادها و يا متعادل کردن رقابت‌هائی كه به‌طور بالقوه بين مصارف مختلف آب وجود دارد، ايجاب مي‌كند تا يك سلسله تدابیر سنجیده برای اداره بهتر امور آن اتخاذ شود. هرگاه الگوي بهره‌برداري از منابع مشترك به‌صورت آزاد و بدون كنترل و ضوابط و قوانين مشترك حاكم بر نحوه بهره‌برداري از اين منابع صورت گيرد، شدت بهره‌برداري آزاد به حدي خواهد رسيد كه منجر به اتلاف منابع مشترك و ورشکستگی فعالین اقتصادی خواهد شد كه در اين رشته به فعاليت مشغولند که از آن به‌عنوان تراژدی یا فاجعه منابع مشترک۵ یاد می‌شود.
در بحث منطق عملكرد و اقدام جمعي در این زمینه، برخی معتقدند كه افراد منفعت جو تا زمانی که فشار و اجباری وجود نداشته باشد، هيچگاه در جهت تأمين منافع گروهي و مشترك اقدام نمي‌كنند. اگر نتوان يك فرد را از منافع حاصل از يك تلاش گروهي (توليد كالا و يا ارائه خدمات) محروم كرد، انگيزه وي براي اينكه به‌صورت داوطلبانه در آن تلاش گروهي شركت و همكاري كند بسيار كم خواهد بود. افزون بر اين، هاردين۶ دخالت دولت را برای اداره منابع مشترك با هدف ممانعت از وقوع "تراژدي منابع مشترك"، از طريق پشتيباني يك قدرت متمركز ضروری و اجتناب‌ناپذير مي‌داند. بعضي نيز خصوصي‌سازيِ منابع را راه‌حل مسئله مي‌دانند. طرفداران راه حل سوم معتقدند نه دولت و نه بازار به تنهايي نمي‌توانند افراد را قادر و يا وادار به بهره‌برداري درازمدت و پايدار از منابع طبيعي سازند.
مشاهدات تجربي حاکی از این است كه بدون يك سازمان مؤثر و كارآ براي مديريت منابع مشترك، اين منابع به‌صورت بي‌رويه مورد بهره‌برداری قرار گرفته و بازدهي و توليد كمي خواهند داشت. اين نتيجه، محتومِ شرايطي است كه بهره‌برداران در فرآيند تعيين سرنوشت و وضعيت خود نقش مؤثر نداشته باشند. اما در شرايطي كه گروه بهره‌برداران، با آگاهي از پي‌آمد اقدامات خود بر ديگران، در تصميم‌گيري‌ها شركت كنند، مي‌توانند نهادي سازمان يافته را بنياد نهند كه به كمك آن مسايل و مشكلاتي را كه با آن روبرو مي‌شوند برطرف سازند. نهاد و سازماني كه بتواند به‌صورت مؤثر و كارآ عملكردهای عوامل مختلف را زير نظر گيرد، آن‌هايي را كه قوانين را زير پا مي‌گذارند جريمه و تنبيه نمايد، و انگيزه‌هاي لازم براي مشاركت و همكاري افراد در امور تخصيص و توزيع منابع آب و سرمايه‌گذاري‌هاي مربوطه را فراهم نمايد. در این بخش راجع به موضوعات فوق گقتگو خواهد شد.
C1. Common-pool resources
C2. Subtractable
C3. Exclusive
C4. Open Access
C5. Tragedy of Common-pool
C6. Hardin
