درباره انديشکده تدبیر آب ایران

    تاريخچه تاسيس:

    با توجه به وضعیت کنونی منابع آب و رویه‌ها، سازوکارها و ساختارهای ناکارآمد در مدیریت آب کشور و در پرتو گشایش فضای همکاری و شکل‌گیری بستر مناسب قانونی (قانون بهبود مستمر فضای کسب و کار) جهت مشارکت بخش خصوصی در تصمیم‌گیری و سیاستگذاری‌های کلان بخش آب، اندیشکده تدبیر آب ایران از آبان‌ماه سال 1391، به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی کرمان به‌منظور توسعه ظرفیت‌ها و ایجاد فضای تعامل و گفتگو میان ارکان مختلف جامعه، محیط کسب و کار و تشکیلات بخشی و فرابخشی مدیریت آب در کشور در مسیر بهبود حکمرانی آب، تأسیس گردیده است.  

    موضوع فعاليت انديشكده برقراري ارتباط مناسب بين مؤلفه‌هايي چون پژوهش كاربردي، اقتضائات محيط استراتژيك، سياست‌هاي ملي و منطقه‌اي و جوامع محلي است، به‌نحوي كه نتايج اثربخشي براي اصلاح حكمراني آب كشور بر اساس مباني عميق و بنيادي عرفي، شرعي، فني، حقوقي، فقهي و اقتصادي حاصل شود.

    ماموريت و رویکرد اصلی

     این نهاد ماموریت خود را بر مبنای ایفای نقش تسهیلگری در جهت اثربخشی برای بازساخت حکمرانی آب کشور از طریق آگاه و هشیارسازی عمومی و تصمیم گیرندگان تعیین کرده است.

    انديشکده تحقق ماموریت خود را با تاکید بر رویکرد اجتماعی و فرهنگی از طریق افزایش آگاهی‌ها و ظرفیت‌های اجتماعی، بسترسازی لازم برای انجام گفت وگو و تبادل‌نظر و تقویت ارتباطات در جهت توسعه ظرفیت‌های جامعه برای تغییر رفتارهای سیاستی و مدیریتی، با تاکید بر نقش تسهیلگری خود، دنبال می‌کند.

    اهداف استراتژيک و جهت گيري ها

    هدف‌های استراتژیک مورد نظر اندیشکده برای رسیدن به ماموریت فوق عبارتست از:

    • اصلاح نگرش موجود به آب و ایجاد درک مشترک جدید در زمینه مسایل مرتبط با آب و حکمرانی مطلوب
    • شکل‌گیری جریان عمومی و نهادی کردن رویکردهای جدید در جامعه مخاطب
    • اعتلای فعالیت‌های سیاستگزاری و زمینه‌سازی برای اصلاح ساختار حکمرانی آب

    اندیشکده، در تهیه و تدوین برنامه‌ فعالیت‌های خود، جهت‌گیریهای استراتژیک را برای افق‌های زمانی مختلف انتخاب کرده است:

    • جهت‌گیری کوتاه مدت: بسترسازی برای تغییر و سرمایه‌گذاری در محیط هدایت‌کننده برای تغییر

    یکی از ارکان اصلی حکمرانی خوب و موثر آب را مشارکت فعالانه و داوطلبانه بخش خصوصی و جوامع مدنی تشکیل‌ می‌دهد. لذا منطقی است که برای آماده‌سازی و فراهم نمودن بستر مناسب برای چنین مشارکتی، ابتدا، آگاهی لایه‌های موثرتر و مستعدتر اجتماعی (تصمیم‌گیرندگان و سیاست‌گذاران، مشاوران، پژوهشگران و فعالان رسانه‌ای) دربارۀ حکمرانی آب ارتقاء یابد. این موضوع با کمک به انتشار آگاهی‌ها، دانش و بینش کنشگران از مبانی و تشخیص واقعی مسائل و مشکلات را بهبود داده و ایشان  را برای پذیرفتن نقش اجتماعی (انتخاب‌ها و مسئولیت) خود در سپهر مدیریت آب کشور آماده تر می‌کند. به همین دلیل در جهت‌گیری کوتاه‌مدت، گردآوری شواهد و مستندات، گسترش همفکری درباره تشخیص مسئله و راه‌حل‌های احتمالی و آگاه‌سازی لایه‌های اولیه اجتماعی به ویژه گروداران اصلی، به عنوان جهت گیری استراتژیک اندیشکده در نظرگرفته شده است. اندیشکده این جهت‌گیری را به عنوان نقطه شروع فعالیت‌های خود انتخاب نموده و تلاش خواهد نمود برنامه‌های عملیاتی خود را نیز در این جهت سازماندهی نماید.

    • جهت‌گیری میان‌مدت: ایجاد تقاضای رشد یابنده برای ایجاد تغییر

    نزدیک کردن افکارگروداران برای تغییر، ضمن ادامه جهت‌گیری کوتاه‌مدت، از طریق اهتمام به تقویت ارتباطات بین نهادهای دولتی، بخش خصوصی و لایه‌های اجتماعی (گروداران تاثیرگذار) هدف اصلی استراتژیک این مرحله را تشکیل می‌دهد. در واقع با افزایش آگاهی‌ها و ظرفیت‌های اجتماعی، زمینه‌های لازم برای ایجاد گفت و گو و تبادل نظر و تقویت ارتباطات بین سه رکن اصلی حکمرانی خوب در آب یعنی جامعه مدنی و گروداران، بخش خصوصی و نهادهای دولتی فراهم خواهد شد. در این شرایط، اندیشکده تدبیر آب ایران به عنوان یک تسهیل‌کننده می‌تواند نسبت به توسعه و تحکیم این روابط وارد عمل شده و به وظایف خود مطابق آنچه که در اساسنامه آورده شده عمل نماید. بنابراین برنامه‌های عملیاتی اندیشکده در این دوره ضمن ادامه جهت‌گیری برنامه‌های کوتاه‌مدت، در موضوع تقویت ارتباطات، اطلاع‌رسانی و شبکه‌سازی و به طور کلی ایجاد فضای بیان واقعی دیدگاه‌ها بین ارکان حکمرانی در آب متمرکز خواهد شد.

    • جهت‌گیری درازمدت: مذاکره درباره بسته تغییر واقعی

    در این افق، ضمن ادامه جهت‌گیری‌های کوتاه‌مدت (اطلاع رسانی برای زمینه سازی) و میان‌مدت(تسهیل توافق روی ضرورت اصلاحات بر اساس اقدامات مرحله قبلی) ضرورت تغییر و اصلاح نظام حکمرانی آب از طریق تدوین و توافق بر روی سیاست‌های جدید و تبدیل اندیشکده به یک نهاد مرجع و اثرگذار غیردولتی در حکمرانی آب مورد توجه است. با اجرای برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت جایگاه اندیشکده تدبیر آب برای جامعه و گروداران و همچنین بخش خصوصی و دولت به عنوان یک نهاد غیردولتی و مستقل شناخته خواهد شد. این وضعیت فرصتی را فراهم خواهد ساخت تا با اعتمادی که ایجاد می‌شود، اندیشکده بتواند به عنوان یک نهاد مرجع و مستقل شناخته شده و به تدریج به اصلی‌ترین هدف خود که همان اثرگذاری در حکمرانی آب می‌باشد (از طریق پیشنهاد و حمایت از تاسیس یک نهاد فراگیرغیر دولتی) نزدیک و نهایتاً این هدف را محقق سازد. بدین ترتیب برنامه‌های عملیاتی اندیشکده در این دوره علاوه بر حفظ جهت‌گیری‌های برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان مدت باید به گونه‌ای تنطیم و تدوین گردد تا حصول به این هداف را میسور و امکان‌پذیر نماید.

    ساختار اندیشکده

    اندیشکده از آغاز فعالیت‌ خود تلاش کرده است که ذیل سه کارگروه سیاست‌پژوهی، آموزش و ظرفیت‌سازی و اطلاع‌رسانی و ارتباطات فعالیت‌های خود را ساماندهی و به انجام رساند.

    • کارگروه سیاست‌پژوهی: اقدامات لازم برای انجام مطالعات و بررسی‌ها و تولید دانش جدید
    • ظرفیت‌سازی: اقدامات لازم برای ایجاد شبکه ارتباطی لازم برای حوزه اطلاعات و ارتباطات و تشخیص و انتقال مسایل به حوزه سیاست‌پژوهی
    • اطلاعات و ارتباطات: اقدامات لازم برای تامین داده‌های مورد نیاز حوزه سیاست‌پژوهی، انتقال «دانش جدید» برای ظرفیت‌سازی و «نتایج مطالعات و بررسی‌ها» برای آگاه‌سازی.

     

    موضوعات کلیدی اندیشکده:

    اندیشکده فعالیت های خود را بر موضوعات هشتگانه زیر متمرکز کرده است:

    • مدیریت منابع آب مشترک
    • اقتصاد آب
    • حقوق آب
    • حکمرانی آب
    • نظام حقوقی و بهره برداری از آب کشاورزی
    • چرخه آب
    • تحلیل های تاریخی، سیاسی و دیپلماسی آب
    • آب و رسانه

    اقدامات انجام شده

    مجموعه فعالیت‌های اندیشکده در سه حوزه فعالیتی خود به شرح زیر است:

    حوزه سیاست‌پژوهی: این حوزه اصلی‌ترین و مهمترین حوزه فعالیتی اندیشکده می‌باشد که نوعي پژوهش کاربردي تلقی می شود که هدف آن دستيابي به راه‌حل‌هاي عملي (اجرايي) مسايل اجتماعي است. در این حوزه با ژرفانگری لازم، توصیه‌های علمی مناسبی به سیاستگذاران ارائه می شود. اندیشکده تلاش کرده است شروع کار خود را با بیان مفاهیم و موضوعات بنیادین حکمرانی آب آغاز کرده و آن را به مرحله ارائه توصیه‌های سیاستی رسانده است. تمرکز بر مسائل اصلی و واقعی کشور، نگاه و تحلیل مستقل، نظام‌مند و علمی، استفاده از ظرفیت‌های علمی دانشگاهی و مراکز پژوهشی کشور، تعامل سازنده با دستگاه‌های اجرایی برای یافتن راه‌حلی علمی برای مسائل اجرایی کشور و تمرکز بر موضوعات مهم و کلیدی کمتر توجه شده، از ویژگی‌های پژوهش‌های صورت گرفته در این بخش است. مقالاتی چون «چرخه آب با تاکید بر منابع آبی تجدیدپذیر»، «آشنایی با منابع آب زیرزمینی»، «به سوی چارچوب مفهومی و تحلیلی اصلاح حکمرانی آب»، «ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور»، «پایداری منابع آب زیرزمینی: مطالعه موردی دشت رفسنجان»، «رسانه و گفت‌وگوی آب»، «حقوق آب در فلات ایران در بستر تحولات اقتصادی و اجتماعی» و «برنامه‌ریزی انگیزه‌ها؛ اقتصادآب و نقش و جایگاه آن در مدیریت آب»، «توسعه کم‌آب‌بر؛ تاملی بر بازسازی مسیر توسعه کشور»، «نقدی بر طرح تعادل بخشی؛ ده موضوع اثربخش در اطلاع‌رسانی» و ارزیابی معیارهای الگوی کشت از منظر بهره وری آب و ده‌ها نوشتار دیگر از جمله نوشتارهای تولیدی در این بخش است که از طریق تارنمای اندیشکده امکان دسترسی به همه این نوشتارها وجود دارد. با توجه به وظیفه اندیشکده که تولید و نشر دانش است تمام تولیدات اندیشکده به صورت رایگان در اختیار همه مخاطبان قرار دارد.

    اطلاع رسانی و ارتباطات: در حوزه ارتباطات اندیشکده به دنبال ایجاد فضای گفت و گو برای تضارب آراء و تغییر شرایط ذهنی جامعه و ارتقاء آگاهی‌ها نسبت به ابعاد مختلف مسئله آب و بلند کردن صداهایی که حامی گفتمانهای نو در مقابل گفتمان حاکم هستند. اندیشکده در این خصوص تلاش کرده است نشست‌های هم‌اندیشی برگزار کند. از جمله نشستهایی که اندیشکده برگزار کرده است شامل «راه‌های برون رفت از بحران آب؛ نشست رفسنجان»، «بررسی و نقد طرح تعادل بخشی»، «کارگاه نظام حقوقی و بهره‌برداری از آب کشاورزی»، «تحلیل انتقادی آب مجازی از منظر اقتصاد بین‌الملل»، «آب و رویکردهای نو در آستانه آغاز به کار دولت دوازدهم« و «سلسله نشست‌های آب، فرهنگ و جامعه» با شعار «باید درباره آب گفت‌وگو کنیم» که با همکاری سه نهاد دیگر (مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، انجمن جامعه شناسی ایران، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات) به منظور اجتماعی کردن مسئله آب، دغدغه مند کردن صاحب نظران حوزه علوم انسانی به مسئله آب و ایجاد بستر گفت وگوی اجتماعی در 13 نشست و با حضور اساتید برجسته حوزه علوم انسانی برگزار شد.  همکاری با نشریات مختلف برای تهیه و انتشار پرونده های آب از جمله روزنامه شرق برای تدوین ویژه نامه «ایران در جستجوی آب، آب در جستجوی تدبیر»، مجله سخن ما، مهرنامه، آینده نگر، تجارت فردا و همکاری نزدیک با رسانه های مختلف از جمله فعالیت‌های اثرگذار اندیشکده در اطلاع رسانی درست به شمار می آید.

    آموزش و ظرفیت سازی: در این حوزه اندیشکده از شروع فعالیت خود بر برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای مخاطبان تاثیرگذار در تحقق اهداف اندیشکده مانند خبرنگاران، ایجاد ظرفیت‌های جدید و فعال کردن ظرفیت‌های موجود در جامعه مانند تشکیل خانواده آب که شبکه‌ای است از نهادهای فعال، و غیره به دنبال ظرفیت‌سازی برای اصلاح حکمرانی آب کشور تاکید داشته است. در سال جاری با اصلاح رویکرد خود در این حوزه اندیشکده با این باور که امروزه ظرفیت‌هایی در جامعه در اختیار داریم که به نحوه مطلوب و شایسته از آنها استفاده نمی‌شود، بر توسعه ظرفیت‌ها مبتنی بر بازشناسی تجربه‌ها، اندوخته‌ها و سرمایه‌های انسانی، اجتماعی و نهادی متمرکز شده است.

     

    «نهادي اثربخش و صاحب اعتبار در پيشبرد بازساخت حكمراني آب»