نقش دو دستگاه دولتی در بحران آب کرمان

کارشناس بحران آب استان کرمان با انتقاد از عملکرد وزارت نیرو و سازمان جهاد کشاورزی در سدسازی و اجرای‌طرح‌های آبخیزداری در این استان گفت: بخش عمده ای از بحران آب استان کرمان با عملکرد نادرست این دو دستگاه ارتباط مستقیم دارد که برای جلوگیری از خسارت‌های بیشتر و حل مشکل آب بویژه در بخش کشاورزی نیاز به بررسی دقیق و دلسوزانه کارشناسان حوزه آب دارد.

حسن اشرف گنجوئی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا، اظهار داشت: سد هلیل رود یکی از سدهای مطرح در استان کرمان است. محل احداث این سد در بالادست شهرستان جیرفت قرار دارد. 50 سال پیش مطالعات این سد توسط یک کمپانی خارجی در حالی صورت گرفت که هیچگونه ایستگاه هواشناسی در مورد آمار نوسانات بارندگی باران در مناطق جیرفت، رابر و بافت وجود نداشت ولی با این حال بر اساس مشابه سازی این نوع آب و هوا در دیگر مناطق دنیا طراحی شد.

وی افزود: این سد بعد از انقلاب ابتدا بر اساس آب مورد نیاز کشاورزی شهرستان جیرفت و بعد تولید برق ساخته شد. اما زمانی که سد احداث و آبگیری شد اولین اقدامی که از سوی وزارت نیرو انجام شد شرکتی به نام احیای اراضی سد هلیل رود با تبلیغات گسترده در سطح استان با 800 سهم راه اندازی شد که هر سهم آن عبارت بود از 4 هکتار زمین و 4 لیتر در ثانیه آب یا به عبارتی دیگر 3 هزار و 200 هکتار زمین و 3 هزار و 200 لیتر آب در ثانیه و این تبلیغات باعث شد مردم جذب شده و سهام خریداری کنند. مدیر عاملان این شرکت نیز از آب منطقه ای و وزارت نیرو بودند.

اعتراض سهام داران سد هلیل رود به سهم خریداری شان

اشرف گنجوئی ادامه داد: زمین های نامبرده در پایین دست سد هلیل رود در مجاورت رودخانه هلیل نرسیده به شهرستان جیرفت از کیفیت مناسبی برخوردار نبودند و آب سد نیز به صورت ثقلی به سوی این اراضی هدایت نمی شد. سال ها سهام داران منتظر بودند که آب مورد نیاز برای اراضی کشاورزی را دریافت کنند ولی این موضوع تحقق پیدا نکرد و به همین دلیل همگی به نشانه اعتراض جمع شده و یک نماینده در بین خود انتخاب کردند. وقتی موضوع را بررسی و از منطقه بازدید به عمل آوردند مشاهده کردند که ترانشه در ساحل سمت رودخانه هلیل رود ایجاد کرده اند که آب این رودخانه را به سمت اراضی مورد نظر منحرف کرده و در واقع اراضی شرکت احیا شود.

آب سد حتی جوابگوی نیاز کشاورزی منطقه نیست

وی گفت: افراد سهام دار به شدت شوکه شدند که این اقدام با قول و قراری که در روز ابتدای کار سد و سهام آب و زمینی که به آنها واگذار شده بود مطابقت ندارد به شکلی که میزان آب خروجی از سد حتی جوابگوی نیاز کشاورزی در منطقه نبود. مدعیان شرکت احیای اراضی 3 هزار و 200 لیتر در ثانیه آب فروخته بودند که این موضوع باعث درگیری شدید بین اهالی در منطقه شد که تاکنون این درگیری ادامه دارد.

این کارشناس مسائل بحران آب استان کرمان عنوان کرد: سدی که برای تامین آب کشاورزی منطقه جیرفت احداث شد با چه مجوزی اقدام به فروش سهام آب، احیاء اراضی و ... کرده که امروز باعث تنش و درگیری بین مردم شده است؟

 کارشناس مسائل بحران آب استان کرمان عنوان کرد: سدی که برای تامین آب کشاورزی منطقه جیرفت احداث شد با چه مجوزی اقدام به فروش سهام آب، احیاء اراضی و ... کرده که امروز باعث تنش و درگیری بین مردم شده است؟

گنجوئی عنوان کرد: حوزه آبریز سد هلیل رود بر اساس طرح مطالعاتی شرکت مهندسی خارجی برای آب مورد نیاز سالانه کشاورزی و بر اساس آورده سالانه اش طراحی شده بود در حالی که بدون استناد به طرح و نقشه اصلی کار احداث سدهای خاکی با اقداماتی تحت عنوان آبخیزداری در سراسر حوزه آبریز راه اندازی شد. به عنوان بازرسی استانداری از محل مورد نظر بازدید کردم و از اداره امور آب درخواست مجوزهای سدهای خاکی و طرح های آبخیزداری را کردم که با صراحت اعلام کردند که هیچگونه مجوزی وجود ندارد و این یعنی وزارت جهاد کشاورزی بدون مطالعه سدهای خاکی را در این منطقه احداث کرده و اقدامات طرح های آبخیزداری نیز به همین منوال صورت گرفته است و وزارت نیرو هم ممانعتی در این زمینه به عمل نیاورده است. مدام اعلام می کردند آب سد پایین آمده و جوابگوی نیاز آب کشاورزی منطقه نیست و این موضوع باعث حفر چاه های مجاز و غیر مجاز در منطقه شده است.

وی ادامه داد: بر اساس قانون توزیع عادلانه آب تمام حوزه های آبریز، رودخانه های فصلی و دائمی زیر نظر وزارت نیرو قرار دارد. هرگاه قصد اجرای پروژه ای را داشته باشند از قبل باید با نماینده های وزارت نیرو هماهنگ باشند. در حالی که تمامی امور اجرایی سدهای خاکی و طرح های آبخیزداری حوزه آبریز سد هلیل رود بودن مجوز و هماهنگی صورت گرفته است چرا که وزارت نیرو با داشتن اندیشکده های گسترده نسبت به چنین مواردی بی توجه است؟

افتتاح سدی که فاقد تاسیسات و انتقال آب بود

این کارشناس مسائل بحران آب استان کرمان در بخش دیگری از صحبت های خود به موضوع سد قدرونی راور نیز اشاره کرد و گفت: چندی پیش وزیر نیرو این سد را افتتاح کرد. در صورتی سدی افتتاح می شود که از قبل طبق پروژه اهداف آن تعیین شده باشد. هدف از اجرای سد قدرونی تامین آب شرب شهرستان راور بود ولی سدی که افتتاح شد فاقد تاسیسات و انتقال آب به راور بود. به عبارتی دیگر آبی که باید داخل دریاچه جمع و سد آبگیری شود می باسیت آب دریاها و آقیانوس ها تبخیر و به شکل ابر در آسمان به وسیله باد به سمت زرند هدایت و از طریق رودخانه های فصلی، آبراه ها به مخزن سد قدرونی بریزند گه بگوییم سد آبگیری شد.

سد فاقد آب است

اشرف گنجوئی افزود: در حالی که در زمان افتتاح سد این پروژه از یک طرف فاقد آب و از طرف دیگر سیستم تاسیسات آب  و خط انتقال آن اجرا نشده که آب شربی تحویل مردم راور بدهد. اینکه چگونه چنین سدی که اهداف آن اجرا نشده افتتاح می شود از وزیر نیرو جای سئوال دارد. در کنار این طرحی داریم به نام انحراف بند بتونی اندوهجرد بر روی رودخانه ای به همین نام که از حوالی همان منطقه سرچشمه می گیرد و وسعت حوزه آبریز آن 570 کیلومتر مربع است. این آب برای تامین آب مورد نیاز کشاورزی است. آب های سیلابی اش مستقیما روانه کویر می شوند. و از آب رودخانه اندوهجرد قنوات و چاه ها تغذیه می شوند. از لحاظ کشت مرکبات و نخیلات منطقه در نوع خود بی نظیر هستند. اراضی بالا دست اندوهجرد نیز در مجاورت رودخانه اندوهجرد قرار دارند در محلی که بند انحرافی وزارت نیرو احداث شده که اگر برای بهره برداری از سیلاب ها برنامه ریزی شده بود، سفره های زیر زمینی و قنوات و چاه ها تغذیه می شوند.

وی بیان کرد: در حالی هزینه های بالا برای بند انحرافی انجام شده که فقط توانایی انتقال آب پایه را به اندوهجرد دارد. برای انتقال آب در ابتدا وزارت نیرو از محل بند انحرافی تا اندوهجرد کانالی به فاصله 2/5 الی 3 کیلومتر احداث شد استفاده کرد که با اولین آبگیری به طور صد در صد تخریب و از مدار خارج شد. مسئولان ناگزیر به اجرای لوله گذاری از محل بند تا اندوهجرد شدند.

اشرف گنجوئی در پایان افزود: عملکرد وزارت نیرو در استان کرمان را می توان از روی طرح های نادرستی که به مرحله اجرا درآورده ارزیابی کرد. پیشنهاد می شود گروهی از  کارشناسان و خبرگان مسائل حوزه آب در سطح کشور به استان کرمان بیایند و عملکرد وزارت نیرو و جهاد کشاورزی را ارزیابی کنند تا قدم‌های اولیه برای حل بحران آب در استان کرمان برداشته شود.

گفت و گو: مریم بازوند