مدیریت پایدار آب در فولاد مبارکه

 مدیر انرژی و سیالات فولاد مبارکه با اشاره به اهمیت مدیریت پایدار آب ، مهم ترین طرح های توسعه و فعالیت های مربوط به بهینه سازی مصرف آب با هدف کاهش برداشت از زاینده رود را اعلام کرد.

امیر طباطباییان با انتشار مطلبی با عنوان مدیریت پایدار آب در فولاد مبارکه اعلام کرد: بروز تغییرات آب و هوایی موجب پخش نامتقارن آب بین نقاط مختلف دنیا شده که این تغییرات را می توان در سیل و خشکسالی ها مشاهده کرد.

بر اساس گزارش های بین المللی، افزایش منابع آب در عرض های جغرافیایی بالا در مناطق گرمسیر شرق آفریقا و در جنوب شرقی آسیا و کاهش منابع آب در بسیاری از مناطق نیمه خشک و خشک شامل حوضه مدیترانه، غرب آمریکا، جنوب آفریقا و شمال شرقی برزیل و جنوب اروپا از نتایج این تغییرات آب و هوایی است.اما این نمایی کلی از جهان بود.

ایران تحت تاثیر شرایط آب و هوایی با کاهش بارندگی و افزایش نرخ تبخیر آب مواجه شده به طوری که در بیشتر مناطق میزان بارندگی کمتر از ۱۰۰ میلی لیتر و میانگین تبخیر سالانه ۲۵۵۶ میلی لیتر در سال است. بحران آب، مشکلات زیست محیطی، اجتماعی و سیاسی را بوجود می آورد که در نتیجه آن راهکارهای مختلفی در خصوص کاهش مصرف آب در هر یک از حوزه های مصرف در صنعت پیشنهاد می شود.

از سوی دیگر باید توجه داشت منابع آبی شامل منابع سطحی و زیرزمینی هستند و در نقاط مختلف به مصارف مختلفی می رسند که می توان آنها را در قالب سه گروه کلی کشاورزی، صنعت و خانگی تقسیم بندی کرد. در بخش صنعت اکثر فرآیندها با خنک سازی و نیز جداسازی آلایندها به روش تَر همراه هستند که این امر باعث شده تا بررسی موضوع تغییر سیستم های خنک کن برای صنایع ایران از نظر حفظ منابع آب بسیار مفید باشد.

مسائل مربوط به آب و نحوه مدیریت در کارخانه های فولاد به دلیل شرایط مختلف از جمله در دسترس بودن، کیفیت، موقعیت جغرافیایی و مواردی از این دست متفاوت است. با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه اصفهان ، چالش های زیادی همواره پیش روی فولاد مبارکه قرار داشته اما اهمیت مدیریت پایدار آب را با توجه به ارزش اساسی برای جامعه همواره سرلوحه کار قرار داده به نحوی که تقریبا عمده آب مصرفی در صنعت تولید فولاد در عملیات خنک کاری تجهیزات، محصولات و شرب است و تلفات ناشی از این فرآیند، تبخیر است.

در این راستا از مهم ترین پروژه ها و فعالیت های انجام شده یا در دست اقدام در راستای بهینه سازی مصرف آب در فولادمبارکه استفاده از آب های کم کیفیت (ریجکت RO) در فرآیندهایی است که نیاز به آب باکیفیت بالا ندارند. در واقع طی سال های قبل برای خنک کاری سرباره تولیدی در کوره های قوس الکتریکی از آب صنعتی استفاده می شد و پساب های صنعتی بعد از تصفیه به مصرف فضای سبز داخلی شرکت می رسید یا به محیط برمی گشت.

پس از ارتقا و راه اندازی تصفیه خانه های جدید پساب صنعتی برای بازچرخانی و استفاده مجدد برای تصفیه و کاهش یون های مزاحم در پساب از سیستم های اسمز معکوس یا RO استفاده شد که در نتیجه دو محصول کیفی و غیرکیفی در این فرآیند تولید شد و در حال حاضر محصول کیفی به عنوان آب صنعتی به چرخه مصرف در خطوط تولید بازگشت داده می شود آب غیرکیفی برای خنک کاری سرباره کوره قوس استفاده می شود. در این پروژه که سال 96 به بهره برداری رسید بطور متوسط سالانه از مصرف 700 هزار متر مکعب آب تازه جلوگیری به عمل آمد.

نکته بعدی جمع آوری و ذخیره سازی آب باران (آب های سطحی) از طریق شبکه های گسترده در شرکت و استفاده مجدد از آن در فرآیند تولید است به نحوی که قابلیت جمع آوری و انتقال آب باران و آب های سطحی به حوضچه های ذخیره سازی به صورت ثقلی در شرکت فولاد مبارکه مزیت دیگری است که از آن به منظور تامین بخشی از نیازهای آبی استفاده می کند.

اقدام دیگر آن است که به دلیل استفاده آب با کیفیت بالا در این واحدها این امکان به لحاظ مشخصات شیمیایی آب وجود دارد که پس از استفاده در این واحدها به واحدها دیگری که نیاز به آب با کیفیت بالا ندارند، منتقل شود. اجرای این پروژه بطور متوسط در سال 1.2 میلیون متر مکعب کاهش مصرف آب تازه را به دنبال داشته است. مشابه این پروژه در قسمت های دیگر شرکت هم اجرا شده و باعث کاهش مصرف آب و بهینه سازی مصرف آن شده است.

گام بعدی بهسازی شیمیایی آب های گردشی در برج های خنک کاری شرکت است. با اجرای این پروژه که بصورت مستمر در حال اجرا است، امکان استفاده چندین و چندباره از آب در فرآیند تولید مهیا می شود و حتی در برخی واحد ها می توان تا 7 بار آب را برای استفاده مجدد به گردش درآورد. اقدام دیگر بازسازی برج های خنک کاری واحدهای نیروگاه، اکسیژن، فولادسازی و نوردگرم است که برای کاهش هدررفت و افزایش بهره وری برج های خنک کن این پروژه در حال اجرا است و تا حدود 5 تا 10درصد باعث کاهش تلفات آب می شود.

کار دیگری که انجام شده، تغییر سیستم برج خنک کن تَر به هیبریدی و کاهش تلفات آب در فرآیند تولید آهن اسفنجی فولاد مبارکه است که در این رابطه، شاید مهم ترین اقدام در زمینه بهینه سازی و کاهش مصرف آب در فرآیندهای تولیدی در سال های آینده پروژه تبدیل برج خنک کن تَر واحدهای احیای مستقیم باشد.

در فرآیندهای متعدد تولید در فولاد مبارکه، فرآیند تولید آهن اسفنجی به روش احیای مستقیم بیشترین سهم را در مصرف آب دارد و اجرای پروژه های کاهش مصرف آب در این واحد از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و سهم بزرگی در کاهش بیشتر مصرف ویژه آب در محصول نهایی خواهد داشت . از این رو پس از انجام مطالعات اولیه توسط مشاوران این شرکت از دانشگاه صنعتی شریف و مشخص شدن طرح اولیه، تهیه اسناد مناقصه انجام شده و در حال شناسایی پیمانکاران توانمند در زمینه اجرای این پروژه هستیم.

در این طرح با تبدیل سیستم خنک کاری واحدهای احیای مستقیم از نوع تَر به هیبریدی بیش از 50 درصد آب مصرفی این واحدها کاهش می یابد و سالانه باعث کاهش 1.5 میلیون متر مکعب آب خواهد شد. برآورد اولیه اجرای این طرح حدود 8 میلیون یورو است و بیش از 80 درصد تجهیزات مورد نیاز توسط شرکت های داخلی تولید و ساخته می شود. اجرای این طرح بدون آنکه تاثیری در فرآیند تولید یا کاهش تولید داشته باشد و بدون نیاز به توقف طولانی خواهد بود و پس از اجرای این پروژه برای دو مدول و کسب نتایج پیش بینی شده برای 6 مدول دیگر نیز اجرا خواهد شد.

در نهایت با توجه به خشکسالی های اخیر در منطقه مرکزی ایران و بخصوص حوضه زاینده رود و افزایش مصرف در همه بخش ها لازم است همه ذی نفعان آب در این حوضه به نسبت سهم مصرف آب، اقدام های متناسب جهت بهینه سازی و کاهش مصرف آب را اجرایی کنند. مصرف آب در سه بخش خانگی، صنعتی و کشاورزی انجام می شود و در ایران سهم صنعت کمتر از 5 درصد کل منابع آبی است .

از این رو لازم است همه بخش ها و صنایع در این زمینه تلاش جدی کنند اما متاسفانه در بخش مصرف آب شرب و کشاورزی با اینکه سهم بسیار بالاتری در مصرف آب دارند اقدامات جدی برای بهینه سازی آب صورت نمی پذیرد یا اقدامات اندکی انجام می شود.

این درحالی است که یکی از شاخص های توسعه یافتگی کشورها سهم مصرف آب در کشاورزی و صنعت است بطوری که مصرف آب بخش صنعت در کشورهای توسعه یافته بیش از 30درصد است و این به این معنی نیست که باید مصرف در یک بخش بیشتر شود بلکه منظور این است که در هر بخش آب بصورت بهینه مصرف شود و بتوان بیشترین ارزش افزوده از آب را در این بخش ها استحصال کرد.

فولاد مبارکه موفق شده طی دو سال گذشته برداشت از رودخانه زاینده رود را به میزان 9 میلیون متر مکعب در سال کاهش دهد و در آینده نیز با اجرای پروژه های تکمیلی این روند را ادامه می دهد.

منبع: دنیای معدن