فصلنامه گفت‌وگوی آب؛ شماره ۳۵
سخن سردبیر
انحلال مرکز امور اجتماعی آب و انرژی وزارت نیرو پس از تغییر کابینه و استقرار دولت سیزدهم درآخرین سال سده 14، اگر چه مهر تأئید دیگری بر دشواری‌های ساختاری و فرایندی حکمرانی آب به شمار می‌رود، اما امیدواری اندکی را که درباره اندیشیدن به استفاده از دستاوردهای علوم اجتماعی در مواجهه با چالش‌های مدیریتی زنده نگاه داشته بود، متأسفانه دیگر بار با پریشانی و دشواری مواجه کرد. این در شرایطی است که پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی ناشي از شکاف بین میزان تأمین و تقاضای آب، هر روز گسترده‌تر و پیچیده‌تر می‌شود. نگاهی به پیامدهای مشهود ناترازی در مدیریت آب در دهه‌های اخیر، خشک‌شدن برخی دریاچه‌ها، تالاب‌ها و رودخانه‌ها، اُفت ترازهای آب زیرزمینی و فرونشست زمین و خشک‌شدن باغات و بروز تعارضات اجتماعي را در پیش چشم می‌آورد. و اگر پيامدهاي نامشهود را چون افزايش ريسک سرمايه‌گذاري‌ها و احساس ناامني و اضطراب رواني در جامعه به آن اضافه کنیم، ابعاد دشواری‌ها آشکارتر می‌شود، به گونه‌اي که این احتمال تقویت می‌شود که با ادامه روندهای موجود و استمرار آن، ناپایداری سکونت در بخش‌های بزرگی از سرزمین ايران، با مخاطرات جدی روبرو خواهد شد.
این موضوع مسئله آب را بی‌تردید از مسئله‌ای صرفاً فنی برای تأمین و عرضه بیشترآب، به مسئله‌ای فنی- اجتماعی تبدیل کرده است که نیازمند تولید دانش جدید و بومی و کاربست آن در فرایندهای سیاست‌گذاری و اجرایی آب است. یعنی، در تغییرات و اصلاحات حکمرانی آب، تنها راه‌حل‌های فنی و رویکردهای متعارف و بخشی‌نگر به موضوعات آبی کفایت نمی‌کند و صاحبان دانش اجتماعی (سوسیوکرات‌ها) باید نقش فعال و محوری در توسعه مباحث دگرگونی حکمرانی آب به عهده بگیرند. بنابراین دانش و ظرفیت‌های مناسب برای مدیریت عمومی و فرایندها و میانجی‌گری‌های لازم برای بهبود حکمرانی آب بسیار با اهمیت تلقی می‌شود و خواهد شد. این دانش و کردارهای اجتماعی مرتبط، باید گوناگون و میان‌رشته‌ای باشد تا بتواند پیچیدگی‌های چگونگی رفع ناترازی در استفاده از آب و حکمرانی آن را به طور شایسته مد نظر قرار دهد.
اما متأسفانه فرصت‌های بسیار قلیلی که بتوان درباره نقش دانش و کارشناسان علوم اجتماعی در درک درست مسئله آب و رسیدن به راه‌حل‌های اثربخش، گفت و گو کرد، از جامعه دریغ شده است. به همين سبب، برای طرح مسئله اولیه و پرداختن به این موضوع در روز ملی علوم اجتماعی، در 18 آذرماه 1400 در نشست مشترکي بين انجمن جامعه‌شناسي ايران و انديشکده تدبير آب ايران، با عنوان «علوم اجتماعی و مسئله آب»، موضوع در حد طرح اولیه مسئله، با حضور دکتر سیامک زندرضوی، دکتر علی باقری، دکتر فرزاد غلامی و حضور جمعی از کارشناسان اجتماعی و آب مورد گفت وگو قرار گرفت.
به دليل طرح پرسش‌های جديد و ناتمام‌ماندن مباحث و گفت و گوها در نشست اول، و نياز به ادامه مباحث و شنيدن ديدگاه‌هاي صاحب‌نظران ديگر، دومين نشست «علوم اجتماعي و مسئله آب» در 21 بهمن 1400 با همکاري پويش خانواده آب (روشني فرهنگ و انديشه در کارنامه آب)، انجمن جامعه‌شناسي ايران و اندیشکده تدبیر آب ایران با حضور اساتيد و اندیشه‌ورزان علوم اجتماعي چون حسين سراج‌زاده، محمد فاضلي، حسن محدثي، اسماعيل خليلي، انوش نوري اسفندياري، کاوه معصومي، علي حاجي‌مرادي، حسين حجت‌پناه، جبار رحماني و مريم محمودي، برنامه‌ریزی و برگزار شد. در اين نشست هر کدام از سخنرانان، طرح مسئله خود را درباره رابطه مسئله آب و علوم اجتماعي بيان کردند.
پس از برگزاري دو نشست و انتشار فايل صوتي گفت و گوها در فضای مجازی، بر آن شديم تا مباحث مطرح‌شده در دو نشست را در یک مجموعه کامل‌تر برای ادامه و پیگیری کار مستند کنیم و در دسترس دیگر علاقه‌مندان قرار دهیم. این شماره فصلنامه گفت و گوي آب به اين مهم اختصاص دارد.
این ویژه‌نامه از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول به بيان تجربه تأسيس مرکز امور اجتماعي منابع آب و انرژي وزارت نيرو- به عنوان برشی از شرایط موجود- و نشر مقاله‌اي درباره ضرورت فهم ميان‌رشته‌اي درباره سيستم‌هاي اجتماعي- هيدرولوژيکي- به عنوان چشم‌اندازي از ارتباط علوم اجتماعي و فنی در پرداختن به مسئله آب- اختصاص دارد. مباحث مطرح‌شده در نشست اول و نظرات مطرح‌شده در نشست دوم -که شناخت دقیق‌تری از دیدگاه‌ها و ظرفیت‌های موجود را به دست می‌دهند- به ترتیب در بخش‌های بعدی تدوین شده‌اند.
| عنوان | دانلودها | بازدید ها |
|---|---|---|
| فصلنامه گفت‌وگوی آب- شماره ۳۵ | 651 | 1474 |
