قنات برای آینده
اگرچه قنات در زندگی مردمان فلات مرکزی ایران نقش محوری داشته و هر جرعه یا سهم آن در کابین زنان قرار می‌گرفته‌است، اما در دنیای امروز، بسیاری از مردم یزد این شاهرگ‌های حیاتی را فراموش کرده‌اند. مجموعه عوامل مختلف با شدت و ضعف متفاوت در حذف کارکردهای قنات ورود پیدا می‌کنند. قنات همواره متناسب با آب تغذیه شده از منابع زیرزمینی برداشت می‌کند. در قنات به دلیل ساختارهای افقی، امکان برداشت، بیشتر از توان سفره وجود ندارد. اما با ورود تکنولوژی پمپاژ، ایرانیان میزان برداشت آب از سفره‌ها را افزایش داده و به ظاهر زمین‌های لم یزرع بیشتری را آباد کردند. قنات نقش اقتصادی خود در دنیای امروز را از دست داده و صرف پول نه تنها برای احداث قنات بلکه برای مرمت آن هم غیر اقتصادی شده‌است. بنابراین مقنی تربیت نمی‌شود و حریم قنات حفظ نخواهد شد. در گذشته تهدید قنات به مفهوم تهدید جامعه و مرگ آن با فنای سکونتگاه انسان مرتبط بود. به همین دلیل بیشترین همکاری برای حفظ آن انجام می‌شد. اما در حال حاضر جامعه با پمپ به آب زیرزمینی وصل شده و در برابر فنا و بقای قنات، بی‌تفاوت شده‌است. در نتیجه دانش قنات هم حفظ نمی‌شود. می‌توان قنات را برای نسل آینده حفظ کرد. به شرط آنکه کارکردهای جدید برای قنات تعریف کنیم. قنات میراث ملموس و ناملموس زیادی برای زندگی امروز دارد. تجربه استفاده از قنات در صنعت گردشگری چین گر قرار است در ایران زندگی کنیم باید عاقل شده و عضو سامانه زیستی شویم. باید رفتارهای شکارگرانه را فراموش کنیم. بسیار موفق بوده و شاید بتوان از این مسئله در ایران هم بهره برد. تقویت روح تعاون و همکاری در بهره‌برداری پایدار از منابع آب زیرزمینی میراث ناملموس دیگری از قنات است که باید در مدیریت و تغذیه سفره آبهای زیرزمینی مورد استفاده قرار گیرد. حل مشکل آب در گرو عاقل شدن آحاد جامعه است. اینکه هیچ راه حل شکارگرانه‌ای مشکل ما را حل نمی‌کند و فقط موجب نابودی همین اندک منابع می‌شود. برای حل بحران آب باید افراد زیادی از اقتصاددان تا بچه مدرسه‌ای متقاعد شوند که دست از رفتارهای شکارگرانه بردارند و عاقل شوند. ایران سرزمینی است که همه ظرفیت‌های زیستی در آن بالقوه بوده و برای ادامه زندگی در این سرزمین، باید با تلاش، بالقوه‌ها را به فعلیت رساند. قنات یک نمونه از به فعالیت رساندن این ظرفیت های بالقوه است. اگر خلاقیت و تلاش جامعه ایرانی برای به فعلیت درآوردن ظرفیت‌های بالقوه نبود، در ایران فقط می‌توانستیم چوپانی کنیم و مجبور بودیم دام‌ها را به سمت محل رویش علوفه هدایت کنیم. تا دوره قاجار، قنات‌ها نقاط بالقوه زیست را برای مردم ایران تبدیل به مکان‌های بالفعل می‌کردند. اما امروز می‌شنویم که نه تنها قنات ایجاد نمی‌شود بلکه از خطرات قنات هم سخن گفته می‌شود. قنات به ما می‌آموزد که منابع فرزندان خود را شکار نکنیم. همانگونه که در طول هزاران سال این کار را نکردیم. اما در ۷۰ سال اخیر، از جیب نوادگان خود خورده‌ایم. اگر قرار است در ایران زندگی کنیم باید عاقل شده و عضو سامانه زیستی شویم. باید رفتارهای شکارگرانه را فراموش کنیم. اگر قصد داریم در این سرزمین زندگی کنیم باید شیوه‌هایمان را تغییر دهیم. قنات درس‌های زیادی برای زندگی در ایران دارد که البته باید به روز شود. گزارش کامل صحبت صاحبنظران در نشست «قنات برای آینده» که در کاروانسرای مهریز یزد در 12 تیرماه برگزاری شد، در ضمیمه در اختیار علاقه مندان قرار می گیرد.
| عنوان | دانلودها |
|---|---|
| 0 | 3719 |
