منابع تجدیدناپذیر آب زیرزمینی، رهنمودهایی برای توسعه پایدار اجتماعی برای سیاست‌گذاران
عنوان کتاب:
Non-renewable groundwater resources, a guidebook on socially-sustainable management for water-policy makers
عنوان به فارسی: منابع تجدیدناپذیر آب زیرزمینی، رهنمودهایی برای توسعه پایدار اجتماعی برای سیاست‌گذاران
نهاد تهیه‌کننده: یونسکو سال نشر: ۲۰۰۶ تعداد صفحات: ۱۰۴
معرفی اجمالی
هیدروژئولوژی، رشته علمی نسبتاً جوانی است و دانش ما درباره خصوصیات و دینامیک انواع مختلف آبخوان هنوز کامل نشده است. برای نمونه، متخصصان آب زیرزمینی در دهه‌های اخیر توانسته‌اند درباره تأثیر تغییرات اقلیمی در دوره‌های زمین‌شناسی مختلف بر سیستم‌های آبخوان شناخت پیدا کنند. شرایط اقلیمی گذشته امکان ذخیره منابع عظیم آب زیرزمینی را در مخازن زیرزمینی واقع در اعماق فراهم آورده است. برخی از این سیستم‌ها میراث به جامانده از شرایط اقلیمی پربارش گذشته هستند که هزاران سال پیش وجود داشته‌اند. امروز برخی از آنها در مناطقی واقع هستند که اقلیم خشک یا فراخشک بر آنها حاکم است و تغذیه طبیعی آنها بسیار اندک است. بنابراین سن آب موجود در این آبخوان‌ها چنان قدمتی دارد که به آنها «آبخوان‌های فسیلی» گفته می‌شود. بهره‌برداری از منابع تجدیدناپذیر آب زیرزمینی، چه با برنامه‌ریزی و چه بدون برنامه، به معنای استخراج یک ذخیره تمام‌شدنی است.
آب زیرزمینی در مناطق خشک، یکتا منبع حیات است و از این رو یافتن توازن میان حفاظت و بهره‌برداری دشوار است. این موضوع زمانی دشوارتر می‌شود که داده‌های لازم برای مطالعه آبخوان‌ها موجود نباشد. چنانچه این سیستم‌ها میان دو یا چند کشور مشترک باشند، پیچیدگی موضوع دوچندان خواهد شد.
به طور کلی در اقلیم‌های خشک، و به ویژه در منطقه خاورمیانه و شمال افریقا، بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی تجدیدناپذیر می‌تواند فرصتی برای کاهش کمیابی رو به رشد آب، ارتقای رفاه اجتماعی و تسهیل توسعه اقتصادی قلمداد شود. اما توسعه در چنین مناطقی در صورتی از نظر اجتماعی پایدار خواهد بود که معیارهای معینی مبنای تصمیمات قرار گیرد و ریسک‌ها مدیریت شوند.
با توجه به پیچیدگی این مسئله، و حساسیت سیاسی آن، یونسکو (در قالب برنامه بین‌المللی هیدرولوژی) و بانک جهانی، تهیه کتابی با مشارکت متخصصان بین‌المللی را در دستور کار قرار دادند. این کتاب با هدف ارتقای دانش هیدروژئولوژی، و نیز کمک به مدیریت پایدار منابع آب زیرزمینی در مناطق مختلف جهان تهیه شده است. هدف ویژه آن، فراهم‌آوردن اطلاعات علمی برای تصمیم‌گیران است. مخاطبان اصلی این کتاب تصمیم‌گیران هستند و سبک بیان مطالب به گونه‌ای است که برای آنان آسان‌فهم است.
کتاب تأکید زیادی بر ابعاد اجتماعی- اقتصادی، نهادی و قانونی بهره‌برداری آب زیرزمینی و مدیریت دارد، و وزن کمتری به جنبه‌های فنی داده است.
کتاب حاضر در سه بخش اصلی سازمان یافته است. در بخش اول که مشتمل بر چهار فصل است، مفاهیم و ابعاد اجتماعی، اقتصادی و قانونی تشریح شده است:
فصل۱- مفهوم و اهمیت منابع تجدیدناپذیر
فصل۲- ابعاد اجتماعی و اقتصادی منابع تجدیدناپذیر
فصل۳- فنون شناخت خصوصیات آبخوان
فصل۴- ملاحظات قانونی و نهادی
بخش دوم حاوی رهنمودهایی برای بهره‌برداری و مدیریت پایدار آب زیرزمینی تجدیدناپذیر است.
بخش سوم به معرفی و توصیف وضعیت نمونه‌هایی از آبخوان‌های فسیلی در مناطق مختلف جهان، مانند عربستان، استرالیا و شیلی اختصاص یافته است.
لینک دانلود
