نظام بهره‌برداری از منابع آب در کشاورزی ایران
عنوان کتاب: نظام بهره‌برداری از منابع آب در کشاورزی ایران
نویسنده: مرتضی حقوقی اصفهانی
ناشر: جامعه مهندسان مشاور ایران
سال چاپ: ۱۳۹۲
تعداد صفحات: ۳۹۸
سرزمین ایران در سطح بسیار وسیع، از شرایط اقلیم خشک و فراخشک برخوردار است. از بیش از ۶/۱ میلیون کیلومتر مربع مساحت کشور، بیش از یک میلیون کیلومتر مربع آن یا معادل ۶۵ درصد زیر پوشش شرایط اقلیمی مذکور است. بیش از ۲۰ درصد مساحت کشور نیز تابع اقلیم نیمه‌خشک می‌باشد و تنها ۱۵ درصد مساحت کشور در نوار حاشیه دریای مازندران، شمال غرب و نواری در غرب کشور از شرایط اقلیم مدیترانه‌ای، نیمه‌مرطوب در سطحی محدود برخوردار می‌باشد. در این محدوده‌ها نیز منابع آب برای مصارف کشاورزی و الگوی زراعی این مناطق با محدودیت‌هایی مواجه‌اند. محدودیت‌هایی که همواره از مهم‌ترین دغدغه‌های ساکنان این سرزمین بوده است.
در چنین شرایطی استفاده بهینه از منابع آب از اهمیت بسیار برخوردار بوده و ساماندهی نظام آبیاری و استفاده نظام‌مند از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی مورد توجه قرار داشته است و رویّه‌های عرفی، حقوقی، حتی مدیریتی در این ارتباط شکل گرفته است، رویّه‌هایی که در عین حال در هر منطقه از اوضاع فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی تأثیر پذیرفته است.
در این اثر، سعی شده است تا نظام بهره‌برداری از آب در حوزه‌های تأمین و دستیابی به منابع آب، انتقال آب به مناطق مصرف و محدوده‌های فعالیت‌های کشاورزی و توزیع آن و مصرف آب در مزارع و باغات شناخته شود. با این رویکرد اهمیت آب و آبیاری، پیشینه تاریخی آبیاری و نظام بهره‌برداری از آب مورد بحث قرار گرفته و رویّه‌های کهن و نوین استفاده از منابع آب، تحولات و ساماندهی‌های نو در چند بخش جداگانه با عناوین سنتی و مدرن با ذکر شواهد بسیار معرفی و سعی شده نقاط قوت و ضعف روش‌های متداول شناخته شود. افزون بر این به وظایف بخش عمومی و رفتار بخش خصوصی و نیز قوانین و مقررات حاکم بر منابع آب و استفاده از این منابع معرفی و بالاخره با اشاره به دستاوردها، راهکارهایی که بتواند برای نظام بهره‌برداری از آب و کشاورزی کشور مفید باشد ارائه گردیده است.
کتاب حاضر در ۱۷ فصل سازماندهی شده است:
فصل۱: مقدمه/ فصل۲: نظام بهره‌برداری/ فصل۳: منابع تولید کشاورزی/ فصل۴: آب و آبیاری/ فصل۵: نظام سنتی بهره‌برداری از آب/ فصل۶: نقاط قوت و ضعف نظام‌های سنتی بهره‌برداری از آب/ فصل۷: نظام‌های نوین آبیاری در بخش کشاورزی/ فصل۸: انطباق و تعارض نظام آبیاری و نظام کشاورزی در شبکه‌های مدرن آبیاری/ فصل۹: مدیریت واگذاری شبکه‌های آبیاری به بخش خصوصی/ فصل۱۰: ساماندهی نظام نوین آبیاری در عرصه کشاورزی/ فصل۱۱: نظام بهره‌برداری از آب و مسائل حقوقی/ فصل۱۲: آموزش/ فصل۱۳: بحران آب، دستاوردها و راهکارها/ فصل۱۴: مشارکت بخش خصوصی در بهره‌برداری و نگهداری از شبکه‌های آبیاری و زهکشی/ فصل۱۵: سازماندهی نظام بهره‌برداری از منابع آب در بخش کشاورزی و تلاش‌های کم‌ثمر/ فصل۱۶: مدیریت مشارکتی آب/ فصل۱۷: مروری به چشم‌انداز موجود و آینده شبکه‌های مدرن آبیاری و زهکشی.
