دومین شب آب خراسان
نشست دوم شب آب خراسان با عنوان «توسعه یا سراب» در ۱۵ تیر سال ۱۳۹۲ در دانشگاه فردوسی مشهد با حضور بیش از ۵۰ نفر از مدعوین، برگزار شد. این نشست که با جهت‌گیری «همگرایی جمعی، پیش نیاز توسعه» برگزار شد، گفت و گو میان گروداران را ثمربخش‌ترین راه برای شناسایی راه‌های برون‌رفت و حل مسایل پیچیده و بحث‌انگیز در مدیریت آب می‌داند. بنا به اظهار شورای راهبردی این مراسم، این نشست محفلی است غیررسمی به‌منظور برقراری درک مشترک در بین گروداران از ساختارهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و اداری استان (اعم از دولتی/عمومی/خصوصی) که در توسعه و مدیریت منابع آب، و عرضه خدمات آبی فعال هستند.
برنامه‌های نشست دوم عبارت بودند از:
- سخنرانی «حکمرانی خوب یا بد در بخش آب» توسط خانم فاطمه ظفرنژاد
- معرفی اندیشکده تدبیر آب ایران
- تقدیر از کارگردان سریال "آب پریا" سرکار خانم «مرضیه برومند» و آقای «جواد حاتمی» خبرنگار روزنامه خراسان
- مروری تصویری از فرازهای نشست اول «شبِ آبِ خراسان»
- گفت و گوی آزاد میان شرکت‌کنندگان در نشست
در سخنرانی خانم ظفرنژاد به بررسی جنبه‌های درخشان فرهنگی و تمدنی آب ایران و الگوهای غیربومی نوسازی در زمینه مهار آب سطحی از طریق سدسازی و خشک شدن و یا نابودی تالاب‌ها و استفاده از چاه عمیق و خشک و کم آب شدن شمار زیادی از قنات‌ها پرداخته شد و در انتها مقایسه‌ای میان خصوصیات حکمرانی خوب و بد آب انجام گرفت. خانم برومند نیز از دست دادن رابطه اهل هنر با مردم و تفننی و بی‌اثر شدن کارشان و به ضرورت استفاده از باورهای فرهنگی و اعتقادی جامعه برای تشویق مردم به حفظ محیط زیست و منابع آبی تاکید داشتند و در جریان اشاره به کمبود امکانات و دشواری‌های ساخت سریال، از کمک‌های بسیار محدود شرکت آب منطقه‌ای یزد نیز تشکر کردند. در این مراسم، «اندیشکده تدبیر آب ایران» به‌عنوان یک نهادِ «سیاست‌پژوهی آب» در سطح ملی که در حال حاضر به‌عنوان یکی از تشکل‌های اتاق کرمان فعالیت‌های خود را از پایان سال ۱۳۹۱ آغاز کرده است، معرفی شد.
نکات مهم در گفت و گوها:
- ارتباط با مردم: مردم (و از جمله مدیرانمان) فردگرا شده‌اند و منافع جمع دیده نمی‌شود. باید اهمیت دادن به منافع گروهی را با زبان ساده‌تر به خانواده و اطرافیانمان انتقال دهیم. در مورد منابع طبیعی از همه ذخایر دینی که داریم استفاده نمی‌کنیم. می‌توان شبکه بزرگ ارتباطات مذهبی و مردم را در این زمینه فعال کرد، چرا که تا مردم متوجه نشوند، همراه نمی‌شوند.
- «آب پریا»: این کار به سختی ساخته شد. قول‌هایی توسط مسئولین مرتبط در شرکت آب و فاضلاب تهران داده شد که به‌دلیل تغییر مدیریت، تحقق پیدا نکرد. تنها آب منطقه‌ای یزد به ما کمک کرد و یک ماشین داد.
- استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ها: این کار باید بدون ایجاد ترس و دلهره در مردم انجام شود و واقعیت‌ها در اختیار مردم قرار بگیرد. خبررسانی روزنامه خراسان در مورد کاهش زیاد ورودی به مخرن سد دوستی در سال جاری مورد اعتراض شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی قرار گرفت. این شرکت اعلام داشت که خبر با توجه به تمام واقعیت‌های فنی تولید نشده است.
- آب و جمعیت: پیشنهاد شد به دلیل گرایش سیاست‌های عمومی کشور به ازدیاد رشد جمعیت در نشستی درباره ارتباط جمعیت و افق آینده آب بیشتر صحبت شود.
- آب و کشاورزی: بهتر است به‌جای توسعه کشاوری در سطح، و صدور مجوز چاهای جدید، کشاورزی را به‌صورت علمی و در عمق گسترش دهیم. زمانی، تعداد چاه‌های کشاورزی در این منطقه ۷۰۰ حلقه بود و اکنون از رقم ۲۰۰۰ گذشته است. خسارتی که توسط احداث چاه‌های جدید به چاه‌های قدیمی‌تر وارد شده است، چگونه جبران می‌شود؟ بحث مالکیت آب صاحبان چاه‌های آب، چه وقت و چگونه باید مورد توجه و رسیدگی قرا گیرد؟
- آب و صنعت: سهم اندک صنعت در استفاده از منابع آب و سهم بالای آن در ایجاد اشتغال و ارزش افزوده باید متناسب شود. ضمن آنکه این موضوع باید با مکان‌یابی درست و انتخاب صحیح نوع صنعت انجام پذیرد. منطقه غرب مشهد که تنها امید تأمین استراتژیک آب شهر مشهد است، مکان خوبی برای توسعه صنعت نمی‌باشد.
- ظرفیت‌های توسعه: ظرفیت‌های توسعه منابع آب استان و مؤلفه‌های متناسب آن به‌درستی مشخص نشده است و کمیته تخصیص آب وزارت نیرو تازه تأسیس است. مشخص نکردن این حدود خود به نابسامانی وضع موجود دامن زده است.
- نگاه علمی و نگاه سیاسی: باید در سیاست‌گذاری‌های عمومی زمینه برای نگاه علمی باز شود و تصمیمات سنجیده باشد. سیاست‌های طرح فدک و توسعه در سطح کشاورزی در استان خراسان رضوی یک تصمیم‌گیری سیاسی بدون مبنای علمی بود. سیاست‌ها باید مبتی بر مبانی و بررسی‌های پژوهشی و علمی درست باشند.
بیانیه پایانی نشست دوم شب آب خراسان
همگرایی جمعی، پیش‌نیاز توسعه آگاهانه
با توجه به اینکه بدون دسترسی به منابع آب مطمئن و پایدار، توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی متوازن و پایدار، سرابی بیش نیست، بنابراین توصیه و تأکید می‌گردد:
۱. با عنایت به پیچیدگی اندرکنش آب و جامعه، منافع، نیازها و صداهای گوناگون شنیده شوند و در تصمیم‌گیری و اتخاذ سیاست‌های مشترک آب نقش مؤثری ایفا نمایند.
۲. گفتگوی جمعی، به‌ویژه با نخبگان و تشکل‌های مردم‌نهاد و به‌کارگیری خرد جمعی در مدیریت مشارکتی به‌عنوان قلمرو مهمی از مشارکت گروداران برای مدیریت آب به‌شمار می‌رود.
۳. با عنایت به بند ۱ و ۲، بایستی جایگاه و نقش مشارکتی گروداران (ذی‌نفوذان، ذی‌نفعان، بهره‌برداران و تشکل‌های نخبگان و ...) در مدیریت منابع آب استان خراسان رضوی، تدوین و سپس برای ظهور و بروز آن اقدامات حمایتی لازم در سازمان‌های ذی‌ربط صورت پذیرد.
۴. به‌عنوان اولین گام اجرایی ضروری است نسبت به تعدیل برنامه‌های توسعه‌ای در سقف ظرفیت‌های آمایشی، به‌ویژه ظرفیت‌های منابع آب اقدام گردد.
۵. تأکید بر ضرورت مدیریت یکپارچه منابع و اصلاح و جایگزینی مدیریت تقاضا به جای مدیریت عرضه آب
