کشاورزی، اشتغال و بحران آب معادله ای سه وجهی با پاسخی یگانه
به طور یقین و به طریق اولی امروزه دو موضوع امنیت غذایی و توسعه پایدار از مرز تفکر اندیشمندان عبور کرده و به منزله دو هدف بسیار مهم در دستور کار برنامهریزان اقتصادی و سیاستگزاران دولتی قرار گرفته است.
هدفی یگانه با دو رویکرد متفاوت در گروه کشورهای توسعهیافته و عقبمانده، بدین صورت که در کشورهای کمتر توسعهیافته و یا فقیر و عقبمانده هدف اساسی نیل به امنیت غذایی با چشماندازی بر مدار توسعه پایدار بوده و حال آنکه در گروه کشورهای توسعهیافته هدف تثبیت شرایط و آثار حاصل از دستیابی به امنیت غذایی در برایند مولفههای سه گانه توسعه پایدار است. در کشور ما نیز در طول سه دهه گذشته تمامی تلاش دستاندرکاران بخش کشاورزی و منابع طبیعی در راستای تحقق اهداف کلان اقتصادی در جهت دستیابی به امنیت غذایی بوده و هست. در ارتباط با این موضوع باید این نکته بسیار مهم مورد توجه قرار گیرد که در تبیین مسئله کشاورزی، اشتغال و بحران آب نباید عواطف و احساسات بر منطق و ضرورتهای اقتصادی غلبه نماید بلکه باید روابط متقابل زوجی فی ما بین سه وجه این معادله بست و تصریح گردند که در ادامه به اختصار به بخشی از آنها اشاره می شود:
اول کشاورزی و اشتغال- بی مقدمه باید عرض کنم که بر اساس تمامی نظریههای اقتصاد توسعه در فرایند تغییرات ساختاری و در دالان دراز گذر از اقتصاد بسته به اقتصاد باز کشاورزی باید به طور مدام سهم نسبی بخش کشاورزی (به مفهوم عام کلمه) در اشتغال کل کاهش یابد و به موازات آن نرخ رشد این بخش افزایش یابد که حاصل این اتفاق شکل گیری قیچی توسعه است. لذا و لاجرم نه تنها بخش کشاورزی هیچگونه پتانسیلی برای ایجاد اشتغال نداشته بلکه باید سهم نسبی اشتغال کشاورزی در مقایسه با بخشهای دیگر به شدت کاهش یابد تا به حداقل ممکن برسد که این امر یعنی کاهش جمعیت فعال کشاورزی که در کشورهای در حال توسعه و یا عقبمانده ماهیت بیکاری پنهان دارند به منزله شرط لازم ورود به فرایند توسعه اقتصادی تلقی میشود. بررسی سیر تحول ساختار اقتصادی کشورهای پیشرفته و صنعتی به عیان مبین این واقعیت و ضرورت است، به گونه‌ای که در بسیاری از کشورهای صنعتی با کشاورزیهای خیلی پیشرفته امروزه سهم نسبی کشاورزی در اشتغال کل آنان از مرز ۲ درصد تجاوز نمینماید. بنابراین در شرایطی که بر اساس برخی آمارها هنوز حدود یک چهارم (۲۵درصد) جمعیت فعال کشور ما در بخش کشاورزی شاغل هستند ما و برنامهها و سیاستهای مان باید در راستای تدارک جهت جابه جایی و انتقال نیروی کار مازاد و به گونه‌ای گرفتار در پدیده بیکاری پنهان فعال باشند و دیگر هیچ جای بحث و سخنی برای اینکه ما در خود بخش کشاورزی به دنبال ظرفیتسازی برای اشتغال باشیم باقی نمی‌ماند.
دکتر محمود دانشور کاخکی
استاد اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - تاریخ: ۰۷ /۱۲/ ۱۳۹۲
