خراسان جنوبی؛ بحران در مرز استخوان
بحران کم آبی به مغز استخوان استان کویری خراسان جنوبی رسیده و برداشت‌های بی رویه آب از سفره‌های زیر زمینی، نفس دشت‌ها را به شماره انداخته است.
حکایت خشکسالی در خراسان جنوبی تنها به خشک شدن قنوات، کاهش ذخیره سد‌ها و آبرسانی سیار به بیش از ۴۰۰ روستا خلاصه نمی‌شود، بلکه زخم‌های عمیق خشکسالی حالا خود را به دشت‌های خراسان جنوبی رسانده و از مجموع ۳۵ دشت استان ۱۸ دشت را در وضعیت ممنوعه و بحرانی قرار داده است.
۹۰ درصد از مساحت استان درگیر پدیده خزنده خشکسالی شده و کاهش بارندگی ها، خراسان جنوبی را در رده استان‌های دارای تنش آبی شدید قرار داده است.
هم اکنون در دشت‌های قاین، خضری دشت بیاض، آرین شهر، بیرجند، سرایان، بشرویه و نهبندان با وجود نصب کنتور هوشمند آب، باز هم وضعیت بحرانی است.
اضافه برداشت آب، شیره جان چاه‌ها را گرفته است
کاهش شدید بارندگی‌ها در کنار اضافه برداشت آب از چاه ها، دو دشت سرایان و بشرویه در خراسان جنوبی را در وضعیت فوق بحرانی قرار داده است و دشت‌ها تَرَک‌هایی تا عمق ۱۰ متر برداشته اند.
در دشت سرایان اوضاع بحرانی‌تر از سایر دشت هاست و فرونشست زمین ۲۰ کیلومتر از این دشت را فرا گرفته است؛ دشتی فوق بحرانی که به فاصله هر هزار متر مربع، یک چاه آب کشاورزی به چشم می‌خورد.
کشاورزان دوحصاران بخش آیسک شهرستان سرایان امسال با افت شدید منابع آبی و خشک شدن چاه‌ها مواجه اند؛ چاه‌هایی که به دلیل برداشت‌های بی رویه، سطح آب در آن‌ها به شدت پایین آمده و هر چه کف شکنی می‌شوند به آب نمی‌رسند.
کشاورزان دوحصارانی نالان از وضعیت کم آبی و خشک شدن چاه‌ها به خبرنگار ما می‌گویند: قبلاً هر ۱۲ روز درختان پسته را آب می‌دادیم، اما به دلیل کم شدن آب چاه‌ها ۷۰ روز است که درختان آب نخورده اند.
این کشاورزان با قبول اضافه برداشت آب از چاه‌ها ادامه می‌دهند: از زمانی که شرکت آب منطقه‌ای اقدام به نصب کنتور هوشمند بر سر چاه‌ها کرده، حق آب ما خیلی کم شده و از ۳۰ لیتر در ثانیه به ۲ و نیم لیتر رسیده است.
آن‌ها می‌گویند: معیشت مردم منطقه به کشاورزی و دامداری وابسته است و با ادامه این وضعیت مجبوریم زمین‌های کشاورزی را رها کنیم.
فرو نشست در کمین جاده‌ها و ساکنان اطراف دشت!
زلزله خاموش فرونشست زمین در کنار آسیب رساندن به دشت ها، خود را به حاشیه جاده اصلی و اطراف روستا‌ها رسانده و زیرساخت‌های آب، برق، گاز و حتی خانه‌های روستائیان را تهدید می‌کند.
پورجعفر معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با نگرانی از بحرانی شدن دشت‌های استان می‌گوید: در دشت سرایان با ۱۲ میلیون متر مکعب و دشت بشرویه نیز ۱۵ میلیون متر مکعب کسری روبرو هستیم و حجم برداشت‌ها از سفره‌های زیر زمینی آب بیش از ورودی آب به این دشت هاست.
او با فاجعه آمیز خواندن برداشت‌های غیر مجاز آب از این دشت‌ها ادامه می‌دهد: در دشت‌های سرایان و بشرویه با برداشت سالانه ۱۱۰ میلیون متر مکعب، زمین هر روز بیشتر دهان باز می‌کند و تهدیدی جدی برای ساکنان روستا‌های مجاور و تخریب زیرساخت‌های جاده ای، آب، برق و گاز است.
مدیریت وزارت نیرو برای دشت‌های بحرانی
کاهش نزولات آسمانی در خراسان جنوبی باعث شده تا در کنار گزینه‌های انتقال آب از خارج استان، کنتور گذاری چاه‌ها هم برای جبران کاهش بارندگی‌ها مطرح شود.
شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی از کشاورزان محدوده دشت‌های بحرانی استان خواسته به سمت الگوی کشت مناسب و سیستم آبیاری نوین بروند تا مدیریت مصرف آب بهتر از سال قبل انجام شود.
پور جعفر معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی در خصوص مدیریت مصرف آب استان می‌گوید: برنامه‌ای که وزارت نیرو برای دشت‌های های بحرانی در نظر گرفته کاهش ۴۰ تا ۵۰ درصدی مصرف آب در این دشت هاست.
او بیان می‌کند: در تمامی دشت‌های بحرانی استان با همکاری کشاورزان، ابتدا از شارژ کنتور‌های هوشمند کم می‌کنیم تا بتوانیم مصرف آب را مدیریت کنیم.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی در خصوص نصب کنتور‌های هوشمند بر سر چاه‌های کشاورزی نیز می‌گوید: وزارت نیرو قصد انتقال آب از هیچ دشتی را ندارد و با نصب کنتور فقط به آینده کشاورزی فکر می‌کند تا کشاورزان از خشک شدن دشت‌ها و بی آبی گلایه‌مند نباشند.
نجات دشت‌ها با توسعه سامانه‌های آبیاری نوین
سامانه‌های نوین آبیاری با هدف حفظ منابع آبی و جلوگیری از هدر رفت آب، چند سالی است به کمک بقای کشاورزی در خراسان جنوبی آمده و مزارع و زمین‌ها را از خشک شدن نجات داده است.
روش‌های نوین آبیاری به دو صورت قطره‌ای و بارانی، زمینه ساز صرفه جویی ۷۰ تا ۹۰ درصدی مصرف آب شده است.
محمدی مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی از تجهیز ۳۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان به سامانه‌های نوین آبیاری خبر می‌دهد و می‌گوید: به دنبال تشویق کشاورزان در استفاده از این روش‌ها در دشت‌های بحرانی استان هستیم و به ازای هر هکتار آبیاری کم فشار ۷۷ میلیون ریال و تحت فشار ۲۲۷ میلیون ریال کمک بلاعوض پرداخت می‌کنیم.
۹۰ درصد از مساحت استان درگیر پدیده خزنده خشکسالی شده و کاهش بارندگی ها، خراسان جنوبی را در رده استان‌های دارای تنش آبی شدید قرار داده است.
هم اکنون در دشت‌های قاین، خضری دشت بیاض، آرین شهر، بیرجند، سرایان، بشرویه و نهبندان با وجود نصب کنتور هوشمند آب، باز هم وضعیت بحرانی است.
اضافه برداشت آب، شیره جان چاه‌ها را گرفته است
کاهش شدید بارندگی‌ها در کنار اضافه برداشت آب از چاه ها، دو دشت سرایان و بشرویه در خراسان جنوبی را در وضعیت فوق بحرانی قرار داده است و دشت‌ها تَرَک‌هایی تا عمق ۱۰ متر برداشته اند.
در دشت سرایان اوضاع بحرانی‌تر از سایر دشت هاست و فرونشست زمین ۲۰ کیلومتر از این دشت را فرا گرفته است؛ دشتی فوق بحرانی که به فاصله هر هزار متر مربع، یک چاه آب کشاورزی به چشم می‌خورد.
کشاورزان دوحصاران بخش آیسک شهرستان سرایان امسال با افت شدید منابع آبی و خشک شدن چاه‌ها مواجه اند؛ چاه‌هایی که به دلیل برداشت‌های بی رویه، سطح آب در آن‌ها به شدت پایین آمده و هر چه کف شکنی می‌شوند به آب نمی‌رسند.
کشاورزان دوحصارانی نالان از وضعیت کم آبی و خشک شدن چاه‌ها به خبرنگار ما می‌گویند: قبلاً هر ۱۲ روز درختان پسته را آب می‌دادیم، اما به دلیل کم شدن آب چاه‌ها ۷۰ روز است که درختان آب نخورده اند.
این کشاورزان با قبول اضافه برداشت آب از چاه‌ها ادامه می‌دهند: از زمانی که شرکت آب منطقه‌ای اقدام به نصب کنتور هوشمند بر سر چاه‌ها کرده، حق آب ما خیلی کم شده و از ۳۰ لیتر در ثانیه به ۲ و نیم لیتر رسیده است.
آن‌ها می‌گویند: معیشت مردم منطقه به کشاورزی و دامداری وابسته است و با ادامه این وضعیت مجبوریم زمین‌های کشاورزی را رها کنیم.
فرو نشست در کمین جاده‌ها و ساکنان اطراف دشت!
زلزله خاموش فرونشست زمین در کنار آسیب رساندن به دشت ها، خود را به حاشیه جاده اصلی و اطراف روستا‌ها رسانده و زیرساخت‌های آب، برق، گاز و حتی خانه‌های روستائیان را تهدید می‌کند.
پورجعفر معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با نگرانی از بحرانی شدن دشت‌های استان می‌گوید: در دشت سرایان با ۱۲ میلیون متر مکعب و دشت بشرویه نیز ۱۵ میلیون متر مکعب کسری روبرو هستیم و حجم برداشت‌ها از سفره‌های زیر زمینی آب بیش از ورودی آب به این دشت هاست.
او با فاجعه آمیز خواندن برداشت‌های غیر مجاز آب از این دشت‌ها ادامه می‌دهد: در دشت‌های سرایان و بشرویه با برداشت سالانه ۱۱۰ میلیون متر مکعب، زمین هر روز بیشتر دهان باز می‌کند و تهدیدی جدی برای ساکنان روستا‌های مجاور و تخریب زیرساخت‌های جاده ای، آب، برق و گاز است.
مدیریت وزارت نیرو برای دشت‌های بحرانی
کاهش نزولات آسمانی در خراسان جنوبی باعث شده تا در کنار گزینه‌های انتقال آب از خارج استان، کنتور گذاری چاه‌ها هم برای جبران کاهش بارندگی‌ها مطرح شود.
شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی از کشاورزان محدوده دشت‌های بحرانی استان خواسته به سمت الگوی کشت مناسب و سیستم آبیاری نوین بروند تا مدیریت مصرف آب بهتر از سال قبل انجام شود.
پور جعفر معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی در خصوص مدیریت مصرف آب استان می‌گوید: برنامه‌ای که وزارت نیرو برای دشت‌های های بحرانی در نظر گرفته کاهش ۴۰ تا ۵۰ درصدی مصرف آب در این دشت هاست.
او بیان می‌کند: در تمامی دشت‌های بحرانی استان با همکاری کشاورزان، ابتدا از شارژ کنتور‌های هوشمند کم می‌کنیم تا بتوانیم مصرف آب را مدیریت کنیم.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی در خصوص نصب کنتور‌های هوشمند بر سر چاه‌های کشاورزی نیز می‌گوید: وزارت نیرو قصد انتقال آب از هیچ دشتی را ندارد و با نصب کنتور فقط به آینده کشاورزی فکر می‌کند تا کشاورزان از خشک شدن دشت‌ها و بی آبی گلایه‌مند نباشند.
نجات دشت‌ها با توسعه سامانه‌های آبیاری نوین
سامانه‌های نوین آبیاری با هدف حفظ منابع آبی و جلوگیری از هدر رفت آب، چند سالی است به کمک بقای کشاورزی در خراسان جنوبی آمده و مزارع و زمین‌ها را از خشک شدن نجات داده است.
روش‌های نوین آبیاری به دو صورت قطره‌ای و بارانی، زمینه ساز صرفه جویی ۷۰ تا ۹۰ درصدی مصرف آب شده است.
محمدی مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی از تجهیز ۳۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان به سامانه‌های نوین آبیاری خبر می‌دهد و می‌گوید: به دنبال تشویق کشاورزان در استفاده از این روش‌ها در دشت‌های بحرانی استان هستیم و به ازای هر هکتار آبیاری کم فشار ۷۷ میلیون ریال و تحت فشار ۲۲۷ میلیون ریال کمک بلاعوض پرداخت می‌کنیم.
دردسر‌های خشکسالی تمامی ندارد / جلوی خالی شدن سفره دشت‌ها را باید گرفت
از ۳۵ دشت موجود در خراسان جنوبی، ۱۸ دشت ممنوعه اعلام شده و با طرح‌های کلانی همچون انتقال آب از دریای عمان یا خلیج فارس و بهره مندی از آب‌های ژرف نمی‌توان وضعیت این دشت‌ها را به حالت اولیه بازگرداند، بلکه با مدیریت مصرف آب تنها می‌توان از بدتر شدن این دشت‌ها جلوگیری کرد.
اجرای کامل طرح انتقال آب از دریای عمان زمان بر است و در شرایط فعلی تنها می‌توان با مهار سیلاب و مقابله با برداشت‌های غیرمجاز، جلوی خشک شدن بیشتر دشت‌ها را گرفت.
نصب کنتور‌های هوشمند در چاه‌های کشاورزی هر چند تا حدودی برداشت‌ها را مدیریت کرده است، اما همچنان سالانه ۱۰۱ میلیون مترمکعب آب از سفره‌های زیر زمینی، اضافه برداشت می‌شود و سطح آب چاه‌ها هر سال ۲۶ سانتیمتر مربع افت می‌کند.
توسعه روش‌های آبیاری نوین در دشت ها، چاره مقابله با خشکسالی در شرایط کنونی است تا حجم ورودی و خروجی آب از این دشت‌ها به تعادل برسد و سفره‌های زیر زمینی آب نفسی تازه کنند.
باید باور کرد آب نیست و اگر آن را درست مصرف نکنیم، آینده‌ای برای کشاورزی و آبادانی نیز نخواهد بود.
فردا دیر است، از همین حالا باید به داد دشت‌های بحرانی رسید.
