ظرفیت‌های اقتصادی و حکمرانی آب
نشست اقتصاد و حکمرانی آب روز دوشنبه 9 مهرماه با میزبانی دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. در این نشست علاوه بر اساتید دانشگاه و دانشجویان، مدیران بخش دولتی، شرکت های مهندسی مشاور و نهادهای مدنی نیز حضور داشتند. محور این نشست بر بررسی ظرفیت‌های نهادی و دانشی موجود در کشور در حوزه اقتصاد آب و توسعه ظرفیت‌ها در این حوزه تمرکز داشت.
این نشست، با سخنراني آقای انوش نوری اسفندیاری، کارشناس ارشد اقتصاد کشاورزی از دانشگاه پردو امریکا، صاحبنظر در اقتصاد و حکمرانی آب و عضو موسس اندیشکده تدبیر آب ایران و خانم طيبه آريان، مدير بخش بررسي هاي اقتصادي شركت مهندسين مشاور مهاب قدس همراه بود كه مطالب خود را پیرامون پاسخ به این پرسش اصلی ارائه کردند که چه ظرفیت هایی در حوزه مطالعات و پژوهش‌های اقتصاد آب به طور نهادی در کشور وجود دارد و چگونه می توان توسعه پیدا کند؟
وی با بیان اینکه به طور کلی حکمرانی آب با توجه به وضعیتی که پیدا شده محصور در یک مثلث دارای سه ضلع هزینه‌های افزایش یابنده عرضه آب جدید تقاضا برای آب و استمرار سیاست های گذشته است، بیان کرد: اگر بخواهیم برای کاهش مصرف آب باید نظام اقتصادی اصلاح شود تا از منابع آبمان کمتر برداشت کنیم. به این معنی که باید به این سمت برویم که اقتصاد بزرگتری، با مصرف آب کمتر داشته باشد. این موضوعی است که در اقتصاد سبز و در گرایش های جدید توسعه اقتصادی هم به مفهوم جدا شدگی رشد اقتصادی در استفاده از منابع دیده شده است. به این معنی که رشد اقتصادی همراه با افزایش مصرف منابع، در این مورد منابع آب، نخواهد بود. این اصلاح جداشدگی یک جهت گیری خیلی مشخص در توسعه هر کشوری را می تواند نشان دهد، اما این موضوع آسان نیست. این موضوع به مفهوم بازتخصیص آب است. ما احتیاج داریم به جداشدگی مطلق برسیم و برای تحقق آن باید بهره‌وری را آنقدر بالا ببریم که رشد بهره وری از رشد اقتصادی بیشتر باشد.
وی با بیان سابقه سی و چند ساله در زمینه اقتصاد آب در کشور، بیان کرد: بحث طبقه بندی مطالعات و پژوهش ها از این نظر لازم است که ما ارتباط بین این مطالعات و دانش را در ارتباط نهادها و سازمانهای جامعه مورد توجه قرار دهیم. اینها را می توان به دو دسته کلی می توان تقسیم کرد: پژوهش هایی که در خدمت سیاست‌گذاری‌های کلان و تعیین استراتژی‌ها است. حسابداری آب، قیمت‌گذاری آب، حقوق آب، بازار آب، اقتصاد سیاسی آب و جداشدگی رشد اقتصادی از مصرف آب از حوزه‌های موضوعی در این دسته هستند. پژوهش هایی که در خدمت برنامه عملیاتی طرح ها و اقدامات است. تحلیل فایده-هزینه اجتماعی و تحلیل‌ها و برنامه‌ریزی‌های مالی از حوزه های موضوعی در این بخش هستند. به طور کلی در بخش مطالعات و پژوهش‌های مرتبط با برنامه عملیاتی طرحها سوابق و کارهای خوبی را در کشور انجام شده است. اما در بخش پژوهش های مرتبط با سیاست‌گذاری‌های کلان و استراتژی‌ها تازه وارد مسائل شدیم و به طور کلی از دید ظرفیت های جامعه نیاز به ظرفیت سازی بیشتری داریم.
وی درباره ترتیبات نهادی که در نظام حکمرانی با موضوع اقتصاد آب مرتبط هستند بیان کرد: مبنی بر اینکه تعداد زیادی از وزارتخانه ها و سازمانها، شاید بیش از 19 سازمان، در قوه مجریه با موضوع اقتصاد آب درگیر هستند. این نهادها در وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه، وزات جهاد کشاورزی، وزارت راه و شهرسازی و استانداری‌ها هستند. در قوه مقننه مجلس شورای اسلامی است که در هنگام تصویب بودجه بسیار اثرگذار است و دیوان محاسبات عدالت اداری. در قوه قضاییه سازمان بازرسی کل کشور بسیار بر بحث اقتصاد آب اثرگذار است. بقیه نهادها در رکن های دیگر حکمرانی که غیردولتی هستند قرار دارند که اکثر این نهادها تاثیرگذاری اندک دارند یا بی تاثیر هستند. در بخش خصوصی مهمترین بخش سرمایه گذاران چاه ها هستند.
در ادامه، خانم طیبه آریان، رییس بخش بررسی های اقتصادی مهاب قدس، در مورد سابقه پژوهش ها و مطالعات اقتصادی در ایران بیان کرد: قدمت مطالعات اقتصادی انجام شده به سه دهه بر می گردد. این مطالعات و تحلیل‌ها در سه بخش انجام شده است: تحلیل‌های اقتصادی، مطالعات مالی و مطالعات ویژه ای که در مورد موضوعات خاص انجام شده است.
در بخش مطالعات و تحلیل‌های اقتصادی عناوین اصلی که کار شده است که شامل بهگزینی اقتصادی طرحها، ارزیابی اقتصادی طرحها با توجه به شاخصهای رشد، ارزش اقتصادی آب در بخش‌های مختلف، هزینه تمام شده آب، توان بازپرداخت مصرف‌کنندگان و بهره‌وری جزیی و کلی می باشد.
مطالعات مالی یک زمینه بسیار گسترده ای در خود دارد. در مطالعات مالی رابطه به حکمرانی و اقتصاد را باید توجه کنیم. در حال حاضر که بودجه دولت کاهش پیدا کرده است بحث مطالعات مالی در قالب تنوع بخشی به منابع مالی برجسته شده است. مطالعات ویژه به مطالعاتی که درخصوص بازار آب، نظام تعرفه و قیمت گذاری، تحلیل سیاست‌های اقتصادی، اولویت بندی طرحها و محاسبات پارامترهای ملی انجام شده است را مورد توجه دارد.
در پایان، حاضرین در نشست به پرسش و پاسخ پرداختند.
