بحران جدی آب در پاییز ۱۴۰۰
بی‌سابقه ترین خشکسالی نیم قرن اخیر در پاییز امسال؛ در سایه خشکسالی شدید و سختگیری در رهاسازی آب کشاورزی، رشد این بخش در سه ماهه نخست امسال به منفی 0.9 رسیده که رقم کم سابقه‌ای محسوب می‌شود.
در حالی که سال آبی قبل (پاییز 1399 تا شهریور 1400) یکی از کم بارش ترین سال ها در نیم قرن گذشته بود آمارها نشان می دهد شاهد تداوم این شرایط در سال آبی جدید هستیم که از ابتدای مهر شروع شده است. طبق آمارهای وزارت نیرو در نخستین ماه از سال آبی جاری، فقط 36درصد ظرفیت سدها پر بوده است که از افت 3درصدی ذخایر در مهرماه حکایت دارد و آمارها از وخیم‌ترشدن وضعیت ذخایر آبی سدهای کشور حکایت دارد. تا اینجای کار که 34روز از سال آبی 1401-1400 می‌گذرد، پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی درباره تداوم خشکسالی و کم‌بارشی در فصل پاییز درست از آب درآمده و به تشدید تنش آبی دامن زده است. براساس آخرین آمارها، میانگین بارش‌های جوی ایران در 34روز اخیر نسبت به میانگین دوره‌های مشابه در 53سال اخیر 44درصد کمتر بوده و باعث شده بی سابقه‌ترین خشکسالی نیم قرن اخیر، در پاییز1400 نیز امتداد پیدا کند.
آخرین اطلاعاتی که از وضعیت ذخیره آب در مخازن سدهای کشور منتشر شده نشان می‌دهد در آخرین روز از مهرماه امسال، از مجموع 50.5میلیارد مترمکعب گنجایش سدها، حدود 18.21میلیارد مترمکعب آب در مخازن وجود دارد و این میزان فقط 36درصد ظرفیت مفید سدها را شامل می شود. این در حالی است که در آخرین روز از سال آبی گذشته یعنی 31 شهریور امسال، ذخایر سدها به بیش از 19.5میلیارد مترمکعب معادل 39درصد می رسید. به‌عبارت‌دیگر، به‌واسطه کم بارشی پاییز، فقط در مهرماه امسال 1.3میلیارد مترمکعب از ذخایر سدها نسبت به شهریورماه کاسته شده است.
ابعاد بحران خشکسالی وقتی آشکارتر می‌شود که آمارهای فعلی سدها با آمارهای مدت مشابه دوسال قبل مقایسه شود؛ آمارهایی که پرشدگی مخازن سدها در شهریور1398را ۵۵ درصد اعلام می‌کند. آمارهای فعلی وزارت نیرو نشان می‌دهد که ذخیره 18.21میلیارد مترمکعبی آب در سدها نسبت به ذخیره 25.17میلیارد مترمکعبی در مدت مشابه سال حدود 27.6درصد کاهش دارد. از نکات قابل توجه در این آمارها این است که به واسطه استمرار کم‌بارشی و خشکسالی در ماه نخست از سال آبی جاری (مهر1400)، کل ورودی آب به سدها معادل 1.09میلیارد مترمکعب برآورد شده که نسبت به ورودی 1.5میلیارد مترمکعبی مهرماه پارسال 27درصد کاهش نشان می‌دهد؛ اما در مقابل برای حفظ ذخایر استراتژیک آب و جلوگیری از وقوع بحران در سدها، خروجی آب 41درصد کاهش پیدا کرده و از 3.53میلیارد مترمکعب در مهر1399 به 2.08میلیارد مترمکعب در مهر امسال رسیده است. در این وضعیت گرچه برای برخی مشترکان بدمصرف، سیاست کاهش فشار آب دریافتی اجراشده اما بخش قابل‌توجه کاهش خروجی آب سدها مربوط به سیاست‌های انقباضی در رهاسازی آب کشاورزی بوده که این بخش را در بی‌سابقه‌ترین خشکسالی نیم‌قرن اخیر، با مشکلات جدی مواجه کرده است. براساس آمارهای رسمی، در سایه خشکسالی شدید و سختگیری در رهاسازی آب کشاورزی، رشد این بخش در سه ماهه نخست امسال به منفی 0.9 رسیده که رقم کم سابقه‌ای محسوب می‌شود.
در این بین آمارهای مربوط به وضعیت بارندگی‌ها نیز از نامساعدبودن شرایط حکایت دارد.براساس اطلاعات دفتر مطالعات پایه منابع آب وابسته به وزارت نیرو، میانگین ارتفاع ریزش‌های جوی ایران از ابتدای سال آبی 1401-1400تاکنون (از اول مهر تا شامگاه 3آبان1400) به 5میلی‌متر رسیده که گرچه نسبت به مدت مشابه سال قبل تغییری نشان نمی‌دهد اما نسبت به میانگین بارش در دوره‌های مشابه 53 سال اخیر از سقوط 44درصدی بارندگی خبر می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، در فصل پاییز همان خشکسالی و کم‌بارشی سال آبی قبل ادامه دارد و آسمان مثل قبل کم باران است. نکته قابل‌توجه در این آمارها نیز این است که در سال آبی جاری، پراکندگی بارش‌های جوی مانند مدت مشابه سال قبل نبوده و ثابت‌ماندن اوضاع از نظر آمار و ارقام مدیون بارندگی‌های دو حوضه آبریز «دریای خزر» و «خلیج‌فارس و دریای عمان است» که میزان بارش‌های اولی از اول مهر تا 3آبان 30درصد بیش از دوره مشابه در سال آبی قبل بوده و در حوضه دوم به برکت بارش‌های توفان حاره‌ای شاهین در جنوب سیستان و بلوچستان، میزان بارش‌ها 300درصد بالاتر از مدت مشابه سال قبل بوده است.
