مفهوم آمایش سرزمین در برنامه‌ریزی توسعه، خاستگاه‌ها، سیر تکاملی و تجربه ایران
عنوان کتاب: مفهوم آمایش سرزمین در برنامه‌ریزی توسعه، خاستگاه‌ها، سیر تکاملی و تجربه ایران
نویسنده: دکتر احمد عظیمی بلوریان ناشر: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا
سال نشر: ۱۳۸۹
تعداد صفحه: ۳۵۷
آنچه در محافل برنامه‌ریزی توسعه ایران به نام «آمایش سرزمین» شناخته می‌شود، مفهوم نه چندان بومی‌شده‌ای از یک روش تکوینی برنامه‌ریزی توسعه ملی در دوره دوم بازسازی اروپا پس از جنگ جهانی دوم است. در سال‌های اولیه بازسازی اروپا، دولت‌های اروپایی دریافتند که کاربرد شیوه‌های برنامه‌ریزی سوسیالیستی که خاستگاه عمده آنها اتحاد جماهیر شوروی بود، پاسخگوی نیازمندی‌های توسعه‌ای مناسب برای جوامع باز غربی نیست. بنابراین، آنها در رفع تنگناهای مدل برنامه‌ریزی سنتی، به جستجوی شیوه‌هایی از برنامه‌ریزی برآمدند که امر توسعه ملی را در یک چشم‌انداز پیوسته و جامع و در متن ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه، و الگوهای پراکندگی و چیدمان طبیعی منابع انسانی و طبیعی و ملاحظات ژئواستراتژیک به تصویر بکشند و برنامه‌ریزی توسعه را در یک چارچوب و بافت منسجم و پایش‌پذیر هدایت کنند. تنظیم چشم‌انداز بلندمدت و حرکت‌های منتج به همکاری میان مناطق درونی و بیرونی کشور و سرانجام ایده جهانی‌شدن، سرشاخه‌های رشدکرده بعدی در تنه برومندشده آمایش سرزمین هستند.
نویسنده این کتاب که خود نخستین دانش‌آموخته ایرانی در اولین دوره تکوین آمایش سرزمین است و رساله دکترای خود را حدود چهل سال پیش در همین زمینه نوشته و سال‌ها خدمات پژوهشی به نهادهای برنامه‌ریزی ایران و خارج ارائه داده، بر این باور است که در انتقال تجربه آمایش سرزمین از غرب به ایران، انسجام درونی این روش برنامه‌ریزی تا اندازه‌ای از درون پاشیده است و نه تنها اصالت خود را از دست داده، بلکه در فرایند بومی‌شدن به گونه‌ای که باید موفق نشده است. به همین دلیل آمایش سرزمین نه تنها نتوانسته جایگاه شایسته خود را در نظام برنامه‌ریزی توسعه در ایران به دست آورد و به صورت یک امر تزئینی در جوار نظام برنامه‌ریزی باقی مانده، بلکه در حال حاضر به حاشیه دورتری نیز رانده شده است. به همین جهت، پیچیدگی‌های نهادی و ارزشی در سر راه بومی‌شدن آمایش سرزمین در کتاب شکافته شده و مورد بحث قرار گرفته است.
خواندن این کتاب به همه دست‌اندرکاران برنامه‌ریزی توسعه، سیاست‌گذاران، استراتژیست‌ها، استادان و پژوهش‌گران و دانشجویان علوم تشکیل‌دهنده زیربنای برنامه‌ریزی توسعه از جمله علوم اجتماعی، اقتصاد، مهندسی عمران، شهرسازی، جغرافیای سیاسی و انسانی، منابع طبیعی و تخصص‌های وابسته که به نحوی با برنامه‌ریزی توسعه سر و کار دارند، قویاً توصیه می‌شود.
کتاب حاضر در سه بخش اصلی، ۱۲ فصل و ۵ پیوست سازماندهی شده است. بخش‌های و فصل‌های کتاب به قرار زیر است:
بخش اول- خاستگاه‌ها و پیشینه آن
فصل۱. مروری بر پیشینه برنامه‌ریزی توسعه در جهان
فصل۲. بستر فکری و فرهنگی برنامه‌ریزی در غرب
فصل۳. آمایش در اروپا
بخش دوم- آمایش سرزمین در ایران
فصل۴. اقتصاد ایران و پیچیدگی‌های آن
فصل۵. پیدایش و تکوین برنامه‌ریزی مدرن در ایران
فصل۶. برنامه‌ریزی توسعه پس از انقلاب اسلامی
فصل۷. تجربه آمایش در ایران
بخش سوم- روش‌شناسی آمایش: از واقعیت تا عمل
فصل۸. ملاحظات روش‌شناختی
فصل۹. ملاحظات ژئوپولیتیکی و ژئواستراتژیکی
فصل۱۰. ملاحظات دفاعی و امنیتی در آمایش درون‌مرزی و برون‌مرزی
فصل۱۱. آمایش سرزمین و رنسانس اقتصادی
فصل۱۲. ملاحظات نهادی
