رد پای آب: ابزار ارتباطی اثرگذار؟
رد پای آب: ابزار ارتباطی اثرگذار؟
امروز بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است که متخصصان آب به شکل فزاینده‌ای به انتقال پیام به «بیرون بخش آب» نیاز دارند، تا تصمیم‌گیران در دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی بهتر درک کنند چگونه مدیریت بهتر آب می‌تواند تحقق نتایج اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی را پشتیبانی نماید. در مقایسه با ارتباطات در حوزه تخصصی (از طریق مجلات دانشگاهی) این موضوع مستلزم توصیف داستان‌های جدید، با استفاده از داده‌ها و زبان گیرا و بسیج رسانه‌های مختلف است. نتایج تحلیل‌های رد پای آب راه خود را به صفحات اول روزنامه‌ها یافته‌اند و شواهد غیر رسمی حاکی است که آمارهای رد پای حجمی آب، ابزار قدرتمندی برای دغدغه‌مندسازی مخاطبان بوده است. به طور خلاصه، واقعیت‌های به ظاهر شوک‌آور مانند این واقعیت که متوسط رد پای سرانه در انگلستان ۴۶۴۵ لیتر در روز است، به عبارتی افزایش ۳۰ برابری نسبت به سنجه‌های ساده استفاده مستقیم آب- به تصمیم‌گیران غیر تخصصی و مصرف‌کنندگان کمک کرده است درک کنند چگونه امنیت جهانی آب، اساس امنیت غذایی ملی، به ویژه درباره محصولات کشاورزی وارداتی را تشکیل می‌دهد. آشنایی مخاطبان با مفاهیم و زبان رد پای کربن/ و رد پای اکولوژیکی، به فهم آسان‌تر این قبیل واقعیت‌ها کمک کرده است.
در استفاده از تحلیل رد پای آب بدین شیوه باید مراقب بود. نتایج رد پای حجمی آب نمی‌تواند کل داستان هزینه‌ها و منافع استفاده آب را بازگو کند. حتی متخصصان در دام فراخوان صرفاً کاهش ساده در رد پای آب به عنوان گامی در راستای پایداری افتاده‌اند، به جای آنکه به اثرات نامطلوب رد پای آب بپردازند. افزون بر این، پیام‌هایی که صرفاً مبتنی بر رد پای حجمی آب طراحی شوند ممکن است- دقیق یا نادقیق- متهم مشارکت‌کننده در کمیابی آب در کشور صادرکننده این قبیل کالاها پنداشته شود. واقعیت بسیار پیچیده‌تر است و چنین تصوراتی ممکن است به پیامدهای ناخواسته اجتماعی- اقتصادی و زیست‌محیطی منجر شود. بیشتر شرکت‌هایی که در صف مقدم تحلیل رد پای آب قرار دارند، این پیچیدگی را دریافته‌اند و در نتیجه از برچسب‌گذاری رد پای حجمی آب برای کالاهای مصرفی فاصله گرفته‌اند. حتی در خبرهای عامه‌پسند نیز تأکید بر ضرورت تفسیر گوناگون تحلیل‌های رد پای آب مشاهده می‌شود. این خطر برای شرکت‌هایی که پیام‌رسانی بیش از اندازه ساده را به کار می‌برند همچنان باقی است و به نسبتی که شرکت‌های بیشتری از ریسک‌های مرتبط با آب آگاه می‌شوند و ارزیابی‌های رد پای آب را انجام می‌دهند افزایش خواهد یافت.
مأخذ: رد پای آب، راهگشا یا مانع؟ اندیشکده تدبیر آب ایران، 1397.
