رودهاي خاموش، پيامدهاي زيست‌محيطي سدهاي بزرگ
عنوان كتاب: رودهاي خاموش، پيامدهاي زيست‌محيطي سدهاي بزرگ
نويسنده: پاتريک مك‌كالي
مترجم: فاطمه ظفرنژاد
ناشر: علم وادب
تعداد صفحات: ۴۴۴
تاريخ انتشار: بهار ۸۶
شرح مختصر:
سدها با تأمين آب براي آبياري، توليد محصولات كشاورزي را افزايش مي‌دهند؛ با كنترل سيل از دارايي و جان مردم حفاظت مي‌كنند و با توليد انرژي، ميليون‌ها انسان را بهره‌مند مي‌سازند. با اين حال اين وضعيت تصوير كاملي از واقعيت موجود نيست، چرا كه سدها، خسارت‌هاي جبران‌ناپذير زيست‌محيطي و پيامدهاي منفي اجتماعي را نيز به بار آورده‌اند.
وجود چالش‌هاي بزرگي همچون بحران كمبود آب و آينده نامعلوم اقليمي، اين پرسش‌ها را مطرح مي‌سازد كه سدها تا چه اندازه براي توسعه ضروري هستند؟ آيا توسعه سدهاي بزرگ مي‌تواند به گونه‌اي پيگيري شود كه تضمن دهد منافع آن بر هزينه‌هاي اجتماعي و زيست‌محيطي برتري دارد؟ و سدهاي بزرگ در دستيابي به اهداف توسعه پايدار چه نقشي مي‌توانند ايفا نمايند؟
پاتريك مك‌كالي در مطالعه مستند و محققانه خود درباره سدهاي بزرگ، نتيجه مي‌گيرد كه عصر سدهاي بزرگ، همانند سوخت‌هاي فسيلي به پايان خود نزديك مي‌شود. ادعاهاي اصلي اين كتاب دو موضوع هستند. نخست آنكه سدهاي بزرگ به نسبت سرمايه‌گذاري‌هاي كلان در توسعه آنها، به ويژه در كشورهاي در حال توسعه كه زمينه‌هاي مناسب‌تري براي سرمايه‌گذاري وجود دارد، بازگشت كافي اقتصادي يا اجتماعي نداشته‌اند. دوم، مطالعات جامع و مستقل اثرات واقعي سدهاي بزرگ به ندرت انجام گرفته است. در مقابل، روندي در صنعت سدسازي وجود دارد كه در بيان منافع اغراق مي‌كند و هزينه‌ها را كوچك مي‌انگارد يا حتي ناديده مي‌گيرد. داده‌هاي پايه هيدرولوژيكي به سبب عدم وجود داده‌هاي درازمدت قابل اطمينان، و نيز پيش‌بيني‌هاي خوش‌بينانه توجيه‌ناپذير، به شدت خدشه‌دار هستند. اهميت اين داده‌ها در آن است كه براي طراحي و بهره‌برداري كارآمد سد حياتي محسوب مي‌شوند.
محوريت بحث‌هاي مك‌كالي، نقد ژرف و موشكافانه چهار زمينه اصلي توجيه سدهاي بزرگ، يعني برقابي، آبياري، كنترل سيل، و تأمين آب شرب است. مطالعات وي در اين زمينه‌ها نشان مي‌دهد كه براي نمونه زمان بهره‌برداري و منافع وعده داده‌شده ندرتاً با پيش‌بيني‌ها مطابقت داشته‌اند و گاهاً نيز به كل ناكام بوده‌اند. نكته جالب توجه آن است كه گزارش نهايي كميسيون جهاني سدها در سال ۲۰۰۰، بر نقدهاي مك‌كالي صحه مي‌گذارد.
كتاب حاضر در ۱۰ فصل و جمع‌بندي پاياني سازماندهي شده است. هر فصل تحليل كامل و عميق مسائل را ارائه مي‌كند. خواننده مي‌تواند مطالعه هر فصل را مستقل از فصل‌هاي ديگر برگزيند. هر فصل حاوي مراجع بسيار خوبي را براي تحليل كامل‌تر معرفي مي‌كند.
اين كتاب مي‌تواند براي كليه دانشجويان رشته‌هاي عمران، آبياري، منابع آب، هيدرولوژي، مهندسي رودخانه، زمين‌شناسي، و نيز رشته‌هاي اكولوژي و كشاورزي و محيط‌زيست و جامعه‌شناسي توسعه قابل استفاده است. مشاوران مختلف رسته‌هاي آب و نيز كارشناسان شاغل در بخش آب و محيط‌زيست نيز به خوبي مي‌توانند از مطالب كتاب استفاده كنند.
فهرست مطالب
پيشگفتار مترجم/ پيشگفتار نويسنده كتاب/ ۱- آب و نيرو/ ۲- پيامدهاي زيست‌محيطي سدها/ ۳- پيامدهاي انساني/ ۴- مسائل فني سدهاي بزرگ/ ۵- فايده‌هاي سدهاي بزرگ/ ۶- سدها و آبياري/ ۷- بهره‌گيري از آبخيزها/ ۸- نيرو/ ۹- اقتصاد سدسازي/۱۰- رو در روي سدها/ سخن پاياني
